UGent: pionier in internationale samenwerking

Meer dan ooit zijn universiteiten de motor achter internationale kennisuitwisseling en samenwerking. De UGent is heel actief op het internationale toneel, en neemt hier een pioniersrol op zich. Rector Rik Van de Walle neemt ons mee op een boeiende reis door de succesvolle initiatieven, zowel op vlak van onderwijs als onderzoek.

De coronacrisis zette een rem op onze internationale activiteiten. Hoe doet de UGent het anno 2024 op het vlak van internationalisering?

Rik Van De Walle: "Met name op het vlak van internationale mobiliteit van studenten en medewerkers zagen we in de coronaperiode inderdaad een forse terugval: reizen was onmogelijk of aan strenge bepalingen onderworpen. Sommigen pleitten ervoor om van die nieuwe en ongekende situatie het nieuwe normaal te maken. Daar was ik het overigens niet mee eens. Voor het smeden van duurzame banden met collega’s en instellingen in het buitenland is het noodzakelijk om te reizen en elkaar fysiek in de ogen te kijken.

Wat we tijdens de pandemie hebben meegemaakt, heeft ons nog meer doen beseffen hoe belangrijk die duurzame banden, en dus ook die fysieke internationale contacten, wel niet zijn. Anno 2024 zetten we daar dan ook nog meer op in dan voorheen. Dat geldt ook voor mij persoonlijk: als het je als rector of als instelling menens is met internationalisering, dan moet je dat niet alleen in woorden doen maar ook in daden."

De concrete internationale samenwerking is in de eerste plaats het werk van onze professoren, lesgevers en onderzoekers. Welke rol speelt u als rector in dit proces, bijvoorbeeld tijdens de buitenlandse missies van de UGent?

"Een buitenlandse missie van de UGent staat in de eerste plaats ten dienste van het opzetten of verder uitbouwen van samenwerking tussen onze professoren, opleidingen of onderzoekgroepen enerzijds, en bestaande of interessante nieuwe partners in het land dat we bezoeken anderzijds. Als rector en natuurlijk ook vanuit mijn persoonlijke ervaring met en visie op internationalisering heb ik tijdens zo’n zending vooral een faciliterende rol: mijn deelname zorgt ervoor dat deuren opengaan die anders gesloten zouden blijven, dat we gesprekken kunnen voeren met sleutelfiguren tot wie we anders geen toegang zouden hebben, en dat we dus ook vaker en sneller tot concrete resultaten komen. Door onder UGent-vlag bij partneruniversiteiten op bezoek te gaan, kunnen professoren die nog aan het prospecteren zijn ook vlot gebruik maken van de relaties die collega’s al hebben opgebouwd.

Naast het verbreden of uitdiepen van bestaande samenwerking leveren deze missies uiteraard ook nog andere resultaten op. Die zijn doorgaans het gevolg van wat ik brokerage noem: tijdens de talloze formele en informele gesprekken die we ter plaatse voeren, trachten we onze instelling en onze professoren, opleidingen en onderzoeksgroepen zoveel mogelijk in de etalage te plaatsen. Daaruit vloeien vaak interessante pistes voor samenwerking voort, waar we na onze terugkeer concrete opvolgacties aan koppelen. Om de mogelijkheden tot netwerken te maximaliseren, organiseren we tijdens iedere missie in de regel een of meerdere lokale alumni-events, waarop we onze internationale alumni uitnodigen, samen met expats met een verleden aan de UGent én UGent’ers die op dat moment ter plekke verblijven."

Buitenlandse missies vragen heel wat inspanningen. Staat hier wel voldoende opbrengst tegenover? Zou u een paar voorbeelden van concrete resultaten kunnen geven?

"Tijdens de Belgische handelsmissie naar Australië in oktober 2023 organiseerden we met een aantal relevante spelers, waaronder een groot Australisch samenwerkingsverband van industriële, onderzoeks- en overheidspartners, een seminarie over de blauwe economie. Deze deelname liet toe om onze sterke onderzoeksreputatie in dit domein in de verf te zetten, en dit zowel ten aanzien van Australische als van Belgische en Europese partners. We bezochten ook enkele partneruniversiteiten met het oog op het uitdiepen van onze samenwerking. Een concreet resultaat hiervan is dat we interesse wisten te wekken voor onze activiteiten in Zuid-Korea: door onze tussenkomst hebben twee Australische partners ginds intussen al prospectie-activiteiten opgezet.

Een ander opmerkelijk succes wisten we te bereiken naar aanleiding van een recent bezoek aan UC Berkeley in de Verenigde Staten. Studenten die vanuit België toegang willen krijgen tot het opleidingsaanbod van dergelijke prestigieuze Amerikaanse universiteiten ervaren daarbij vaak allerlei drempels, zoals de hoge studiegelden en de strenge selectiecriteria. Met UC Berkeley sloten we een akkoord over haar Summer Sessions Program, wat een compacte versie is van het toonaangevende Berkeley-curriculum. In de zomer van 2024 zullen vijf excellente UGent-studenten, elk uit een verschillende faculteit, voor het eerst kunnen deelnemen aan dit programma. Dat we hiervoor zelf de studenten mogen selecteren en uitsturen is helemaal niet evident: enkel door ter plaatse in gesprek te gaan, kan je het vertrouwen van spelers van dit formaat winnen. Ik ben erg trots op die realisatie."

U verwees daarnet naar uw deelname aan een Belgische economische missie naar Australië. Wat is het verschil met de ‘gewone’ UGent-missies naar een bepaald land?

"Er zijn inderdaad twee bijzondere types van buitenlandse reizen: de economische missies die twee keer per jaar onder leiding van Prinses Astrid doorgaan, en de staatsbezoeken onder leiding van het vorstenpaar, waarvan er jaarlijks ook een tweetal worden opgezet. Die missies worden georganiseerd door onze overheden en het koningshuis, en alle Belgische rectoren worden er samen met een aantal andere economische, politieke en maatschappelijke actoren steeds op uitgenodigd. In de regel neem ik aan al die missies deel. Ik had het daarnet al over het belang om deuren te kunnen openen die anders gesloten blijven: als je kan meereizen in het zog van onze vorst of van onze prinses, dan gaan er deuren open die anders ook voor rectoren gesloten blijven.

Tijdens economische missies en staatsbezoeken is het opzetten of uitbouwen van concrete samenwerking steeds ons primaire doel; aan een handelsmissie koppelen we telkens ook heel wat aparte bilaterale bezoeken. Daarnaast spelen dergelijke reizen natuurlijk een grote rol op het vlak van academische diplomatie. In lijn hiermee neem ik vaak een meer algemene rol als belangenbehartiger op: ik bepleit niet alleen de belangen van onze eigen universiteit maar ook die van het gehele Belgische hoger onderwijs en zelfs die van 'de academie' als geheel.

Onderzoek en onderwijs zijn onze core business. Maar je kan die activiteiten niet zomaar loskoppelen van de maatschappij waarin ze zijn ingebed. Zeker in tijden waarin politieke of economische samenwerking door oorlogen en geopolitieke spanningen wordt bemoeilijkt of zelfs onmogelijk gemaakt, kunnen universiteiten ervoor zorgen dat er over de soms onvermijdelijke scheidslijnen heen toch een vorm van contact of uitwisseling mogelijk blijft. De geschiedenis heeft uitgewezen dat dergelijke contacten de kiem kunnen vormen om later ook op andere vlakken weer toenadering te zoeken. Ik geloof zeer sterk in de kracht van academische diplomatie en beschouw inspanningen daarvoor ook als een van mijn belangrijkste opdrachten. Opnieuw: in woorden én in daden. Er gaat letterlijk geen week voorbij waarin ik geen ambassadeur of andere belangrijke buitenlandse vertegenwoordiger ontmoet."

Via deze Belgische missies komen we meer op het terrein van de internationale belangenbehartiging. U was gedurende de voorbije vier jaar ook President van CESAER. Wat is de rol van organisaties zoals CESAER in onze internationaliseringsstrategie?

"De UGent is lid van meerdere internationale netwerken. Onze European University alliance ENLIGHT kennen onze studenten en medewerkers allicht het best maar we zijn ook sterk betrokken in meer overkoepelende sectororganisaties zoals CESAER, The Guild en de European University Association (EUA). Lidmaatschappen van deze organisaties zijn om twee redenen bijzonder waardevol voor ons. Ten eerste vormen ze een platform waarop we zeer vlot goede praktijken op het vlak van onze kerntaken en onze bedrijfsvoering kunnen uitwisselen met instellingen die vaak een vergelijkbaar profiel hebben. Ten tweede laten ze toe om onze stempel te drukken op Europese beleidsinitiatieven inzake onder meer hoger onderwijs, onderzoek en innovatie – als individuele instelling is het immers vrijwel onbegonnen werk om op dat vlak iets in beweging te krijgen.

Ik besef zeer goed dat onze activiteiten in dergelijke organisaties vaak wat boven de hoofden van onze professoren, lesgevers en onderzoekers blijven zweven. Deze netwerken vormen een belangrijke schakel in de voortgang en de successen die professoren, lesgevers en onderzoekers op het terrein weten te boeken. Een typisch voorbeeld hiervan is de financiering van onderzoek en onderwijs vanuit de Europese programma’s. De UGent is op dit vlak bijzonder succesvol: in Horizon Europe, het huidige kaderprogramma voor onderzoek en innovatie, behaalden we in 2023 wat inkomsten betreft zelfs de derde positie van alle deelnemende universiteiten! Dat is natuurlijk in de eerste plaats het gevolg van de uitstekende voorstellen die door onze onderzoekers worden ingediend. Dat we voordien onder meer via organisaties zoals CESAER, The Guild of EUA forse inspanningen hebben geleverd om de programma’s en concrete calls op zo’n manier vorm te geven dat onze kansen op succes er groter door worden, draagt evenzeer bij tot ons succes."

De UGent heeft als enige Belgische universiteit ook een poot in het buitenland, via onze campus in Zuid-Korea. De Ghent University Global Campus (GUGC) werd precies tien jaar geleden vrijwel ‘from scratch’ opgericht. Hoe blikt u op dit verhaal terug – en vooral: wat brengt de toekomst?

"Het was natuurlijk zeer eervol dat net de UGent door de Koreaanse overheid gevraagd werd om in Incheon een ‘extended campus’ op te starten. Tegelijk was er ook veel scepsis: aan zo’n onderneming kan je je broek scheuren. Ook ik behoorde aanvankelijk zeker niet tot de grootste supporters van het project. Maar als ik terugblik op de voorbije tien jaar, dan kan ik alleen maar vaststellen dat we de oorspronkelijke doelen stuk voor stuk behaald hebben. Daar mogen we echt wel trots op zijn. Bovendien is er uit dit pionierswerk stilaan een mature academische entiteit gegroeid, waar een dynamische en internationaal zeer diverse groep van professoren en medewerkers niet alleen onderwijs verstrekt, maar ook steeds meer onderzoek uitvoert en aan maatschappelijke outreach doet.

Sinds medio 2023 besteed ik zelf een significant deel van mijn tijd aan onze GUGC-activiteiten. Zo ben ik eerder dit jaar voor een hele week naar GUGC getrokken om ginds samen met de voltallige equipe te brainstormen over een ambitieuze strategie voor de volgende tien jaar. Deze toekomstvisie wordt nog verder uitgewerkt, maar ik kan alvast prijsgeven dat het de bedoeling is om de campus aan de hand van sterke partnerschappen met relevante lokale en globale actoren verder te verankeren in de eigen specifieke context, en er tegelijk voor te zorgen dat GUGC een zichtbaarder onderdeel wordt van onze algemene universitaire werking en organisatie, in plaats van de campus als een losstaand initiatief te blijven beschouwen. We doen ginder in wezen hetzelfde als hier in Gent, dus laten we GUGC dan ook erkennen als een volwaardige entiteit die onlosmakelijk deel uitmaakt van de UGent en mee onze identiteit bepaalt."