Al bijna tachtig jaar huisvest de Boekentoren kilometers aan boeken van de UGent. Wat veel mensen niet weten, is dat er tijdens de Tweede Wereldoorlog, tussen al die boeken ook een vader en dochter woonden.
Yolanda was elf toen haar vader haar tijdens de Tweede Wereldoorlog meenam voor een verblijf in de Boekentoren, op de vlucht voor bombardementen. Vandaag zijn de herinneringen aan die periode ietwat vaag, dat kleine meisje van toen is nu 88 jaar en woont in een woonzorgcentrum. Maar sommige dingen herinnert ze zich dan weer haarscherp.
Veilig in de Boekentoren
“Het was aan het einde van de oorlog”, vertelt Yolanda. “In onze buurt waren er bombardementen.” Het gezin woonde toen dichtbij het rangeerstation van Merelbeke. In 1944 werd dat een doelwit van luchtaanvallen. De buurt was levensgevaarlijk, thuisblijven was geen optie. “Mijn moeder was doodsbang en vluchtte naar Groot-Brittannië. Maar mijn vader wilde niet vluchten.”
“Hij wilde bij zijn boeken blijven, zijn volk niet in de steek laten. Dus nam hij mij mee naar de Boekentoren.” Niet onlogisch, want haar vader was Urbain Stuyck, sinds 1936 bibliothecaris van de Gentse universiteitsbibliotheek (later, tussen 1954 en 1959 was hij hoofdbibliothecaris).
Duitsers in de belvedère
Nochtans was Urbain aanvankelijk een koele minnaar van de toren. Yolanda: “Toen de bibliotheek verhuisde van de Baudelooabdij naar de Blandijnberg, was hij daar helemaal niet enthousiast over. Hij vond het nieuwe gebouw maar niets.”
Maar in 1944 werd het hun toevluchtsoord. Yolanda trok met haar vader in op het tussenverdiep van het iconische gebouw. Helemaal boven, op het hoogste punt van de stad, gebruikten de Duitsers de belvedère als uitkijktoren en stond er luchtafweergeschut. Maar, zo wil de legende: het was ook hun eet- en feestzaal. Yolanda herinnert zich niet dat ze hen ooit tegenkwam, hun werelden bleven gescheiden. Wat ze wél nog goed weet, is dat ze in geen geval naar buiten mocht.
Leren zwemmen in de vijver
Het roept het beeld op van een soort gevangenis, maar voor Yolanda was dat het zeker niet. Ze had er zelfs vriendinnen: in de conciërgewoning van de Boekentoren woonde een gezin. “Dat was de conciërge met zijn vrouw en twee dochters. Die meisjes waren mijn vriendinnetjes. Ze hebben me zelfs leren zwemmen, in de vijver in de binnentuin van de Boekentoren.”
Uren speelden de meisjes samen in de gangen van de universiteitsbibliotheek. Tenminste, als ze niet te veel lawaai maakten. En vooral: niet in de leeszaal kwamen. “Daar stonden de fichebakken!”, zegt Yolanda verschrikt. “Die fichebakken mochten we absoluut niet aanraken van mijn vader.” Haar blik weerspiegelt het kleine meisje van toen. Alsof haar vader haar na al die jaren opnieuw aanmanend aansprak.
De veilige haven die de Boekentoren was geworden, maakte dat Urbain ervan ging houden. Op het einde van de oorlog hadden Duitsers het plan om de toren te vernielen. De overlevering wil dat Urbain ze kon overtuigen dat niet te doen, schermend met het belang dat Henry van de Velde ook in Duitsland had. Het was Urbains beurt de toren te beschermen die hem en zijn dochter had beschermd.
Verweven met de familie
De Boekentoren bleef ook daarna verweven met het leven van Yolanda en haar familie. Ze huwde later met Auguste Van den Brande, die op zijn beurt bibliothecaris van de Boekentoren werd in 1957 en hoofdbibliothecaris in 1981. Op die manier werd het ook voor Yolanda’s dochter Katelijne een vertrouwde plek.
“Ik kwam er dus best wel vaak, als kind”, vertelt zij. “Ook ik mocht absoluut niet aan de fichebakken komen. Of aan de boeken zelf. Mijn vader was als de dood dat de boeken niet meer op hun plaats zouden staan, en hij ze daardoor voor altijd kwijt zou zijn.”
Ironisch genoeg is het onder Auguste dat de fichebakken stilaan overbodig werden: hij introduceerde de digitalisering in de Boekentoren. Pc’s en databanken namen de rol van de fichebakken over.
De Gentse Boekentoren is zo’n 64 meter aan architecturale pracht. Maar de toren is meer dan alleen een monument. “Een baken van de wetenschap. Hier kunnen onderzoekers en studenten terecht in hun zoektocht naar kennis”, zegt hoofdbibliothecaris Dries Moreels.
Lees ook
Vergeet Tinder, trek naar de Boekentoren
Je vindt er wetenschappelijke literatuur, tijdschriften, thesissen, manuscripten,... en misschien wel de liefde van je leven. De prachtige setting van de UGent Boekentoren betekende voor sommige studenten niet enkel studeren, maar ook het begin van iets heel moois.
Baken van open science: de Boekentoren als voorloper in digitalisering
Open science en open access, het zijn twee kernbegrippen in het huidige wetenschappelijke landschap. Aan de UGent is de Boekentoren voortrekker in dat verhaal, door gigantische stappen op het gebied van digitalisering. En daar is iedereen (onderzoekers in het bijzonder) bij gebaat.
De Boekentoren: veel meer dan een prachtig monument
De Gentse Boekentoren is zo’n 64 meter aan architecturale pracht. Maar de toren is meer dan alleen een monument. “Een baken van de wetenschap. Hier kunnen onderzoekers en studenten terecht in hun zoektocht naar kennis”, zegt hoofdbibliothecaris Dries Moreels.
