Het Belgisch belastingsysteem is een complex web van regels en uitzonderingen dat vaak inefficiënt, oneerlijk en ouderwets blijkt te zijn. Fiscaal jurist Mark Delanote werkte mee aan de blauwdruk van de fiscale hervorming waarover onze vorige regering uiteindelijk niet tot een akkoord kwam. We vroegen prof. Delanote naar de 5 zaken die we moeten aanpakken in ons belastingsysteem.
Een spoedcursus belastingen heffen
In grove lijnen kunnen landen belastingen heffen op arbeid, consumptie en vermogen.
- De belasting op arbeid is wat afgehouden wordt op de vergoedingen die je ontvangt voor de arbeid die je verricht. Het heeft een grote invloed op het netto-loon dat een werkgever aan zijn werknemer kan uitbetalen.
- De belasting op consumptie is wat je betaalt op de goederen of de diensten die je verbruikt, zoals je aankopen in de winkel, op restaurant, etc. Het gaat vooral om de btw, maar ook accijnzen en milieuheffingen vallen hier onder.
- De belasting op vermogen heeft verschillende verschijningsvormen. Het zijn niet enkel de lasten op de vermogensinkomsten (bv. rente op spaarrekening, winsten van aandelen of kasbons), maar ook de lasten op de transactie (bv. aandelen aankopen of verkopen) of zelfs het bezit van vermogen (bv. tweede woning). Onder je vermogen vallen alle bezittingen en schulden die je hebt, zoals je (spaar)rekening, je aandelen, je tweede woning, je leningen, etc. Het huis waar je woont, je wagen, je kunstwerken en je inboedel vallen niet onder je vermogen.
Doordat mensen arbeid leveren en hun vermogen beschikbaar stellen (via hun spaarboekje, beleggingen, etc.) kunnen we economische groei realiseren.
Landen kunnen vermogen en arbeid belasten, maar het is belangrijk dat ze ze niet zó zwaar belasten dat het de productiviteit belemmert. Werken moet altijd blijven lonen.
Een grondige fiscale hervorming is dringend nodig. We ontvangen al jaren adviezen, aanbevelingen van experten en internationale instellingen zoals de
1. De lasten op arbeid zijn te hoog in België
België staat wereldwijd bekend om de hoge lasten op arbeid. De loonwig – het verschil tussen de loonkosten die een werkgever betaalt en wat een werknemer netto overhoudt – is te groot. We heffen al snel 50 à 60% lasten op de totale loonkost.
“Die erg hoge lasten op arbeid belemmeren de economische groei”, legt Delanote uit. “Dit maakt ons land minder aantrekkelijk voor investeerders. Bovendien botsen we op de grenzen van het fiscaal fatsoen, waarbij we zien dat werknemers stilaan de indruk krijgen dat ze meer voor de overheid werken dan voor zichzelf. Dat maakt werken in België minder aantrekkelijk.”
“Daarnaast zien we dat de hoge lasten op arbeid vooral een impact hebben op de mensen met de laagste inkomens. Zij staan voor moeilijke financiële keuzes. De
Het huidige systeem ontmoedigt mensen om de stap te zetten naar betaald werk of om meer te werken. Wie een iets hoger inkomen ontvangt, komt niet alleen terecht in een hogere belastingschijf, maar verliest ook nog eens heel wat sociale voordelen. Mensen met een laag inkomen worden zo nauwelijks financieel beloond om (meer) te gaan werken.
2. Er zijn te veel ‘koterijen’ in ons belastingsysteem
Ons belastingsysteem zit vol met zogenaamde fiscale koterijen - allerlei uitzonderingen en gunstregimes die het systeem nodeloos ingewikkeld maken: de flexi-jobs, de dienstencheques, de maaltijdcheques, de bijzondere regeling voor topsporters, kunstenaars, auteurs, etc.
Ze zijn in het leven geroepen om bepaalde sectoren of beroepsgroepen tegemoet te komen. “Gewoon de fiscale regels volgen, zou onbetaalbaar zijn. De sector zou het niet overleven of er zou meer zwartwerk zijn. En om dat te voorkomen, kwamen er uitzonderingen”, merkt Delanote fijntjes op.
“Dat er zoveel uitzonderingen bestaan, duidt op een inefficiënt belastingsysteem. Het is voor iedereen te moeilijk geworden om de belastingregels te begrijpen en dat zorgt ervoor dat bedrijven veel tijd én geld kwijt zijn aan fiscale planning. Het is de gewone werknemer die hiervoor uiteindelijk de prijs betaalt. Ik vergelijk dit fenomeen ook vaak met een ‘divide et impera’-strategie. Iedereen is ontevreden, maar elkeen klampt zich wel vast aan zijn of haar eigen gunststelsel.”
3. De overheid heeft geen zicht op de inkomsten uit vermogen
Het idee van een vermogenswinstbelasting waarbij mensen belastingen betalen- op hun werkelijke inkomsten uit vermogen , is niet nieuw.
Alleen, de overheid weet niet precies hoeveel elke burger effectief verdient, omdat er geen aangifteplicht is, omdat die inkomsten uit vermogen niet belastbaar zijn of omdat niet de reële inkomsten moeten worden aangegeven.
Dat is een probleem. “Onze wetgeving laat perfect toe dat een gepensioneerd koppel op een aantal sociale tegemoetkomingen kan terugvallen omdat ze volgens de fiscale aangifte maar een bescheiden inkomen uit pensioenen hebben. Terwijl ze het in werkelijkheid financieel goed hebben door beleggingsinkomsten die niet moeten worden aangegeven.”
Een vermogenswinstbelasting is neutraler, en laat toe om sociaal beleid gerichter te voeren. Het maakt meteen ook komaf met tal van inefficiënte bezits- en transactiebelastingen.
4. We belasten consumptie te weinig
In België betalen consumenten 'belasting over de toegevoegde waarde' (btw) op producten en diensten. Het standaardtarief is 21%. Om bepaalde basisgoederen en -diensten betaalbaar te houden voor iedereen, zijn er verlaagde btw-tarieven van 6% en 12%.
Volgens Delanote zouden we die beter vervangen door één verlaagd btw-tarief van bv. 10%. Dat lijkt een asociale regel, maar dat hoeft het niet te zijn.
"We belasten arbeid te veel en consumptie te weinig. Politici willen de verlaagde btw vaak inzetten om sociaal beleid te voeren, maar de btw is een bot instrument. Belastingverlagingen gelden voor iedereen, ongeacht of men het nodig heeft. Het kan fijnmaziger via de personenbelasting. Via een belastingkrediet, waarbij mensen geld krijgen in plaats van bij te dragen, kan je zelfs heel gericht steun bieden aan mensen met lagere inkomens die écht ondersteuning nodig hebben.”
“De consument betaalt ook niet altijd minder voor voeding als je de btw verlaagt. De kans is groot dat de producent zijn prijzen optrekt en dus een grotere winstmarge neemt”, waarschuwt Delanote.
5. Onze belastingen houden te veel rekening met de gezinssamenstelling
Ons belastingsysteem is nog steeds gebaseerd op het klassieke gezinsmodel met twee verdieners. Wat met gescheiden gezinnen en alleenwonenden? “Fiscaliteit moet neutraal zijn. Als je bepaalde gezinsmodellen bevoordeelt (bv. via een
“Onze fiscaliteit moet moderniseren en individuen gelijk behandelen, ongeacht hun gezinsstructuur. In een modern belastingsysteem heeft de gezinssamenstelling geen al te grote impact.”
Komt er een hervorming?
Het Belgische belastingsysteem kampt met fundamentele problemen die we dringend moeten aanpakken. We hebben in ieder geval te hoge belastingen op arbeid, te veel uitzonderingen die het systeem ingewikkeld maken, een onduidelijke belasting op vermogen, en een gebrek aan modernisering. “Dit zorgt ervoor dat het systeem niet alleen inefficiënt, maar ook oneerlijk is.”
“Het is tijd voor een grondige hervorming die het belastingsysteem eenvoudiger, transparanter, rechtvaardiger en economisch minder schadelijk maakt.” Of de fiscale hervorming er ook daadwerkelijk komt, is nog even koffiedik kijken. “Fiscaliteit gaat over meer dan wetenschap.”
Lees ook
Het brengt niets op en toch blijven we het massaal doen: heeft sparen nog zin?
Het brengt niets meer op, en toch blijft er maar geld bijkomen op de Belgische spaarboekjes. “Op menselijk vlak is dat begrijpelijk, maar voor onze economie is het een drama”, legt professor Gert Peersman uit. Zijn er alternatieven? En wat met een appeltje voor de dorst voor je oude dag?
Lees ook
Helpt een studentenjob je later aan werk?
Heb je nog geen studentenjob voor deze zomer? Dan ga je best nog even op zoek, want het blijkt niet alleen goed voor je portemonnee, maar ook voor je kansen op de arbeidsmarkt.
Rijker dan je denkt? Nieuw rapport bevestigt dat vermogen van Belg hoger ligt dan in rest van Europa
Het vermogen van de Belg ligt aanzienlijk hoger dan in andere Europese landen. Dat blijkt uit het eerste vermogensrapport van de UGent en Keytrade Bank. Samen met professor Koen Inghelbrecht richtte de bank een leerstoel op om ons vermogen in kaart te brengen.
Van onderzoek naar impact: hoe technologietransfer aan de UGent werkt
De UGent trekt niet alleen onderzoekers en studenten aan, ook bedrijven nestelen zich graag in de nabijheid van de universiteit. Excellent onderzoek, knowhow en hoogopgeleiden vormen de ideale voedingsbodem voor innovatie.
Bestuurskunde en publiek management: één richting, meerdere wegen
Drie alumni blikken terug op hun opleiding en de richting die ze uiteindelijk uitgingen. Wat begon op dezelfde weg leidde naar andere oorden. Simon, Laure en Wouter studeerden alle drie bestuurskunde en publiek management.
