Veel ziektes, onder andere neurologische, kunnen we nog niet genezen. Soms helpt medicatie niet. Gelukkig horen we minstens evenveel toekomstmuziek in andere behandelingen, zoals bijvoorbeeld het stimuleren van hersenzenuwen. Professor Kristl Vonck legt ons uit hoe we via neurostimulatie epilepsie, depressie én misschien zelfs corona kunnen behandelen.
De zwervende zenuw
Professor Vonck en haar collega's (faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen) doen onderzoek naar stimulatie van de zogenoemde zwervende zenuw, of de nervus vagus. Iedere mens heeft twaalf paar craniale zenuwen of hersenzenuwen, die zowel motorische als sensorische informatie doorgeven tussen je hersenen, nek en romp. De zwervende zenuw is het tiende paar daarvan.
Dat die zwervende zenuw geschikt is om bepaalde aandoeningen mee te behandelen, heeft te maken met waar in het lichaam hij zich bevindt. Kristl: “Door zijn vertakte, kabelachtige structuur verbindt de zwervende zenuw heel wat zaken met elkaar. Het is een heel speciaal paar omdat het ingewikkelde functies, zoals smaak, verzorgt. Bovendien loopt de zenuw heel diep in je lichaam, en gaat hij ook naar je hart en je organen. Plus: de zenuw helpt je lichaam te ontspannen na periodes van stress.”
Elektrische stimulatie
Zeker bij neurologische aandoeningen helpt het chemisch ingrijpen via medicijnen soms niet. Onze hersenen zijn erg complex. Ze werken niet alleen met chemische structuren, maar ook met ingewikkelde zenuwbanen. De behandeling die Kristl gebruikt, de zwervende zenuw stimuleren met elektriciteit, is zo doeltreffend dat ze jaren geleden al erkend werd bij ziektes als epilepsie. Toch zijn er nog heel wat onzekerheden. Kristl: “Er loopt heel wat activiteit door die zwervende zenuw. Bij sommige neurologische ziektes is die activiteit verstoord. Met elektriciteit kunnen we kunstmatige prikkels geven en zo die verstoring beïnvloeden. Dat doen we met een soort pacemaker die we operatief in de nek plaatsen. We kunnen mensen beter maken met de behandeling, maar niet genezen. De elektrische prikkels in onze hersenen zijn heel wat complexer dan de prikkels die wij kunnen namaken. Er zijn nog heel wat open vragen die we via ons onderzoek zoveel mogelijk proberen te beantwoorden.”
Iedereen is uniek
Elk lichaam is bovendien anders. Geen enkel hersennetwerk is hetzelfde. Daarom reageert iedereen anders op de stimulatie. Er zijn heel wat verschillende combinaties mogelijk om de hersenen te stimuleren. Zo kunnen we de sterkte, frequentie en pulsbreedte van de prikkels variëren. Kristl: “Wij willen achterhalen wat de optimale neurostimulatie is, en dat varieert erg van patiënt tot patiënt. We ontwikkelden samen met een bedrijf apparaatjes die we niet moeten inbrengen, maar die extern kunnen stimuleren - op een niet-invasieve manier, dus. Ook dat moeten we verder onderzoeken: kunnen we hiermee hetzelfde bereiken als met het implantaat?”
Depressies in de kiem smoren
De zwervende zenuw stimuleren blijkt niet alleen doeltreffend als behandeling voor epilepsie, maar ook voor depressie. Dat is logischer dan het lijkt, want er is wel degelijk een duidelijk verband tussen beide ziektes. Net zoals patiënten met andere neurologische aandoeningen, lijden epilepsiepatiënten vaak aan depressie. Tijdens de behandeling van hun epilepsie bleek die depressie in bepaalde gevallen te verbeteren. Hoe dat komt? Omdat beide ziektes zich in hetzelfde hersennetwerk manifesteren, en de zwervende zenuw verbonden is met bepaalde onderdelen van dat netwerk. Ook die behandeling is intussen erkend, maar heeft nog heel wat bijkomend onderzoek nodig. “Dat onderzoek is vandaag belangrijker dan ooit”, zegt Kristl. “Overal ter wereld zoeken farmabedrijven en academici naar een vaccin om COVID-19 in de kiem te smoren. Maar de kiemen voor depressie zijn al gelegd. Er staat ons een tsunami aan depressies te wachten. Ook daarvoor moeten we ons klaarmaken. Dit onderzoek kan dan een hulpmiddel zijn, hoe klein ook.”
Ontstekingsziektes bestrijden?
Maar er is meer. Wellicht kunnen zenuwstimulaties niet alleen neurologische ziektes behandelen, maar ook ontstekingsziektes zoals reumatische artritis. In een gezond lichaam detecteert de zwervende zenuw heel snel ontstekingsreacties, en informeert zo de hersenen zodat die in gang treden om de ontsteking op te lossen. Kristl: “Als die reactie verstoord is, zoals bij ontstekingsziektes, kan je via stimulatie een gelijkaardige werking in gang zetten. We zien vrij goede resultaten van zo’n behandeling. Ook bij coronapatiënten met ontstekingsreacties lopen er momenteel een aantal studies. Omdat we die externe apparaten ter beschikking hebben, is dat makkelijk haalbaar. Maar dat wetenschappelijk vraagstuk is erg moeilijk op te lossen. Die mensen krijgen tegelijkertijd ook andere behandelingen, dus weten we nog niet precies wat hen nu beter maakt.”
Het UGent 4Brain Fonds financiert onderzoek naar nieuwe behandelingen voor neurologische aandoeningen. Wil je deze onderzoeken steunen? Lees meer over hoe je dat kan doen.