Het lerarentekort is een grote uitdaging in het onderwijs. Dat aanpakken is voor professor Ruben Vanderlinde dan ook de prioriteit. “Een deel van de oplossing zit in kwaliteitsvolle lerarenopleidingen, zoals de educatieve master van de UGent, die het diploma van leerkracht opwaardeert.”
Ruben Vanderlinde is professor aan de vakgroep Onderwijskunde en voorzitter van de opleidingscommissie Educatieve Masters.
Wat is de grootste uitdaging van het onderwijs in Vlaanderen op dit moment?
“Er zijn verschillende uitdagingen, maar voor mij starten veel van die uitdagingen bij het lerarentekort. Ons onderwijs heeft absoluut nood aan goed opgeleide, kwaliteitsvolle leerkrachten, om die andere uitdagingen te kunnen aanpakken.”
Hoe groot is dat lerarentekort?
“Vandaag is er een structureel tekort van 1.200 leerkrachten. Dat wil zeggen: vacatures die niet ingevuld raken. Maar ook de prognoses voor de komende jaren zijn duidelijk. In 2028 zal er nood zijn aan 5.000 à 7.000 extra leraren, waarvan zeker 3.200 in het secundair onderwijs. We moeten wel nuanceren: vooral voor de vakken Frans, wiskunde en wetenschappen is het tekort het grootst en het probleem is vooral voelbaar in de provincies Antwerpen, Vlaams-Brabant en Oost-Vlaanderen.”
Hoe komt het dat er een lerarentekort is?
“Ik denk dat er drie oorzaken zijn. Als eerste is er de vergrijzing van het lerarenkorps; verschillende leraren gaan binnenkort met pensioen. Twee: er heerst een concurrentie tussen het onderwijs en andere sectoren. Dat betekent dat iemand die afstudeert als leraar niet per definitie in het onderwijs terechtkomt, omdat andere sectoren misschien interessanter zijn. Als laatste zien we zien de laatste tien jaar dat er steeds minder mensen kiezen voor een lerarenopleiding en er dus ook minder mensen leraar worden.”
Ondertussen hoor je verschillende verhalen van startende leerkrachten die maar niet aan de bak komen. Hoe kan dat?
“Dat is inderdaad een ongelooflijk paradoxaal gegeven. Aan de ene kant is er een groot lerarentekort, aan de andere kant worden beginnende leraren geconfronteerd met werkonzekerheid. De meeste leraren beginnen met een interim hier, en interim ginder. Dat zorgt ervoor dat beginnende leraren zich “leraar in de wachtkamer” voelen, blijkt ook uit ons onderzoek. Je bent wel leraar, je hebt een job, maar hoe kan je een relatie ontwikkelen met je collega’s of met de ouders van je leerlingen als je niet weet waar je binnen een maand moet lesgeven? Die werkonzekerheid en onvoldoende begeleiding zorgen ervoor dat heel wat beginnende leraren soms na een paar jaar opnieuw uit het beroep stromen. Dat moet anders.”
Dus veel starters stromen uit, maar ook steeds minder jongeren starten aan de opleiding. Waarom?
“Dat is een goede vraag. Ik denk dat een deel te maken heeft met de beeldvorming in de media. Daar komt het onderwijs niet altijd positief aan bod. Zo wordt bij discussies over de daling van de kwaliteit vaak verwezen naar de leraar of wordt er gesproken over een zesjescultuur, waar leerkrachten te weinig ambitie zouden tonen en tevreden zijn met een zes op tien. Verhalen over innovatieve leraren of over scholen die het verschil maken, halen bijvoorbeeld nooit de media. Anderzijds is het beroep van leraar de laatste jaren te weinig veranderd. Het is en blijft een beroep met een relatief ‘vlakke’ loopbaan die te weinig is aangepast is aan de huidige maatschappij.”
Kan je iets veranderen aan die ‘vlakke’ loopbaan?
“Absoluut, er zijn meerdere oplossingen mogelijk. Het begint bij de lerarenopleiding. De educatieve masteropleidingen die we aan de UGent aanbieden, zijn bijvoorbeeld al een stap in de goede richting. Die vervangen de vroegere ‘specifieke lerarenopleiding’. Die specifieke lerarenopleiding zweefde ergens tussen een bachelor en een master. Nu is het duidelijker: de lerarenopleiding is een masteropleiding. Je diploma an sich wordt dus opgewaardeerd, zowel hier als in het buitenland.”
Hoe begin je aan een educatieve masteropleiding? Heb je al een diploma nodig?
“Er zijn drie mogelijkheden om te starten: tijdens of na je bachelor, of na een andere master. De eerste optie: in je derde bachelorjaar kan je een voorbereidend ‘pakket onderwijs’ kiezen voor vijftien studiepunten. Nadien stroom je door naar het geïntegreerd traject in de master. Een tweede optie is dat je je na je bachelor inschrijft voor de master. Je krijgt er de opleiding om leraar te worden, maar je blijft tegelijk een volwaardige domeinspecifieke opleiding volgen. Dat is uniek en vernieuwend. De derde mogelijkheid: als je al een masterdiploma op zak hebt, kan je een verkort traject volgen met de focus op de pedagogische vaardigheden en de vakdidactiek die je nodig hebt om leraar te worden.”
Je kan dus bijvoorbeeld afstuderen als geschiedkundige én leraar?
“Dat klopt, je vertrekt vanuit je eigen domein. Dat is belangrijk voor de waardering van het beroep én voor je eigen identiteit. Een leerkracht wiskunde bijvoorbeeld, die houdt van wiskunde en die wil zijn of haar liefde voor wiskunde overbrengen aan de leerlingen. De liefde voor je vakgebied delen met jonge mensen, dat is toch het mooiste dat er is?”
Educatieve master?
De educatieve master van de UGent is een masteropleiding voor zij die zowel leraar als vakexpert willen worden. Je kan de opleiding volgen na je bachelor of via een verkort traject als je al een masterdiploma op zak hebt. Na het afstuderen kan je verschillende richtingen uit, net omdat het een volwaardig masterdiploma is. Of je kiest voor een job in het onderwijs, of je gaat voor een andere job in je vakgebied. Ook als je dus geen leraar wil zijn, blijft dit diploma een meerwaarde als je later presentaties, vormingen of opleidingen moet geven.
Is de educatieve master van de UGent iets voor jou? Neem dan zeker een kijkje op www.ugent.be/educatievemaster.
Lees ook
Hoe een leerstoel scholieren helpt bij het kiezen van de juiste studierichting
In het secundair onderwijs veranderen elk jaar 18.000 leerlingen van studierichting na een verkeerde keuze. Wat als we kinderen en jongeren kunnen helpen een betere studiekeuze te maken?
Gentse tool kan 100 miljoen kinderen wereldwijd helpen om te leren coderen
Elk kind aan het coderen krijgen, dat is de gedeelde missie van enkele UGent-onderzoekers en het leerplatform FTRPRF. Samen ontwikkelden ze met de steun van VLAIO een digitale co-teacher voor de populaire programmeertaal Scratch.
De educatieve master: perfect voor wie voor de klas wil staan (ook als je al een bachelor volgt)
Als je een job in het onderwijs overweegt, dan is een educatieve master sowieso iets voor jou. Je hoeft geen ‘extra’ opleiding te volgen om leerkracht te worden, het gebeurt allemaal tijdens je masteropleiding. Ook wanneer je droomt van een ander soort job waarin je vormingen of trainingen geeft, kom je er aan je trekken.
Hoe vrijetijdsproject Dodona uitgroeide tot hét platform om te leren programmeren
Wat computerlessen zijn geweest voor de huidige dertigers en twintigers, is programmeren voor de jongere generaties. Het wordt even standaard in hun curriculum als taal en wiskunde. Alleen is de weg ernaartoe nog wat hobbelig. Dodona, het project van Peter Dawyndt en Bart Mesuere, kan mee het pad effenen.
