Geweld tegen vrouwen, zoals seksueel geweld, is wereldwijd een probleem. In Vlaanderen is dat jammer genoeg niet anders. Vrouwen met een beperking blijken bovendien veel vaker slachtoffer te zijn dan we denken. Dat ontdekte postdoctoraal UGent-onderzoeker Tina Goethals.
Tina Goethals (vakgroep Orthopedagogie en vakgroep Criminologie, Strafrecht & Sociaal Recht) bevroeg 120 vrouwen die seksueel misbruikt werden, van wie de helft een mentale beperking heeft en de andere helft een fysieke. Maar liefst 85% van die groep had de ernstigste misbruiken nooit aangegeven bij de politie. Eerder onderzoek gaf al aan dat mensen (en dan vooral vrouwen) met een beperking vaker slachtoffer zouden zijn van seksueel geweld. Maar dat, zo blijkt, is wellicht nog een understatement - aangezien heel wat misbruik amper aan het licht komt.
Schuldgevoel
De redenen waarom die vrouwen het misdrijf niet melden, zijn erg divers. Ze zijn bijvoorbeeld bang van de dader, ze vertrouwen geen politieagenten of ze hebben negatieve ervaringen met de politie. Andere vrouwen weten dan weer niet waar ze terecht kunnen of beseffen de ernst van de situatie niet. Tina: “Veel vrouwen waarmee ik sprak tijdens het onderzoek weten heel weinig over seksualiteit. Ze denken vaak dat seks is iets dat moet. Of ze voelen zich schuldig, en vinden dat ze zelf een aandeel hebben in het misbruik. Terwijl ze wel degelijk slachtoffer waren van strafbare feiten.”
Nog nooit verteld
De vrouwen die de misdrijven wel aangeven, melden dat meestal via een begeleider of leerkracht, soms via een familielid of partner - maar nooit rechtstreeks aan de politie. Tina: “Vaak was het zelfs zo dat ze op het moment dat ik met hen sprak pas beseften dat ze nog dingen hadden meegemaakt die eigenlijk helemaal niet oké zijn. Zaken die ze nog nooit aan iemand verteld hadden. Bij andere vrouwen kwam het misbruik pas aan het licht toen ze zwanger bleken te zijn.”
Dagelijks grensoverschrijdend gedrag
Bovendien wist de meerderheid van de vrouwen met een verstandelijke beperking niet wat er verder gebeurde met hun klacht. Psychologische hulp kregen ze amper - en al zeker niet structureel. Nochtans gaat het soms over zeer ernstige seksuele misdrijven, zoals bijvoorbeeld groepsverkrachting of verkrachting na ontvoering. Tina: “Samen met die vaak heel ernstige feiten viel het op dat het seksueel geweld bij veel vrouwen ingebakken zit in hun leven. Het gaat niet over alleenstaande feiten, maar over een bijna dagelijkse grensoverschrijding. Vaak hebben ze al van kinds af aan te maken met het overschrijden van seksuele grenzen.”
Structurele veranderingen
Mensen met een beperking krijgen niet vaak aandacht in wetenschappelijk onderzoek, en al zeker niet als het om een verstandelijke beperking gaat. Ze zijn moeilijker te bereiken omdat ze vaak geen persoonlijk post- of mailadres hebben. Bovendien is een klassieke enquête niet zo toegankelijk voor hen. Ze kunnen de vragen niet altijd lezen of begrijpen zonder hulp. Het was dan ook het allereerste onderzoek dat zich focust op de ervaringen van vrouwen met een beperking rond seksueel geweld. Het kwam er op vraag van de Vlaamse minister van Gelijke Kansen. Ondertussen is het rapport twee jaar oud, maar tot op de dag van vandaag zijn er nog altijd geen verdere stappen ondernomen. Tina: “Het is wel aan bod gekomen in het Vlaams Parlement. Er is op een bepaald moment zelfs sprake geweest van een vervolgonderzoek. Maar uiteindelijk is er niets meer gebeurd.”
Aanbevelingen
Nochtans zijn er heel wat aanbevelingen in het rapport. Dat het belangrijk is om te investeren in een basisopleiding van toekomstige hulpverleners, onder andere. Hulpverleners, zo stelt het rapport, moeten bovendien een betere ondersteuning en begeleiding krijgen. Niet alleen is het belangrijk dat ze beseffen wanneer ze zélf grenzen overschrijden, maar ook dat ze signalen van seksueel geweld bij slachtoffers beter herkennen. Bovendien is gepaste nazorg van de slachtoffers essentieel - de impact van het seksueel geweld is erg ingrijpend en sleept lange tijd aan.
Het rapport beveelt daarnaast een degelijke seksuele en relationele vorming aan. Het is belangrijk dat mensen met een beperking zo’n vorming levenslang krijgen, en dat het al begint van kleins af aan - zodat ze ook zelf beter hun grenzen kunnen bepalen.
Er zijn nog heel wat andere aanbevelingen in het rapport. Tina: “Wij bevelen aan om vooral structurele veranderingen toe te passen, zodat we dit geweld in eerste instantie kunnen voorkomen. Als het toch gebeurt, dan is het belangrijk dat de vrouwen het makkelijker kunnen melden, en dat ze beter opgevolgd worden.”
Geweld is in geen enkele situatie te verantwoorden. Aarzel nooit om hulp te vragen. Je kan daarvoor terecht bij de professionele hulplijn voor vragen over geweld, misbruik en kindermishandeling via het nummer 1712.
Lees ook
Erfenis voor meer vrouwelijke wetenschappers
Vrouwen ontwikkelen en ontdekken al eeuwen baanbrekende dingen. Toch krijgen zij daar amper erkenning voor. Dat moet anders, vond een anonieme vrouwelijke wetenschapper. Ze schonk een deel van haar erfenis aan de onderzoeksgroep van professor Frank Verstraete met als doel vernieuwend onderzoek door vrouwen te stimuleren.
Vrouwen in de academische wereld: barsten in het glazen plafond
De meeste studenten aan de UGent zijn vrouwen. Maar wereldwijd blijft de academische wereld hogerop de ladder gedomineerd door mannen. Het glazen plafond is dus nog heel aanwezig, maar vertoont meer en meer barsten. Welke obstakels moeten we aanpakken om gelijke kansen voor iedereen te creëren? Vier vrouwen gaan erover in gesprek: vicerector Mieke Van Herreweghe, decaan Gita Deneckere (faculteit Letteren en Wijsbegeerte), professor Lieve Van Hoof (vakgroep Geschiedenis) en UGent eredoctor Dame Mary Beard, professor in de klassieke talen aan de Universiteit van Cambridge.
De strijd van Marleen Temmerman
De coronacrisis dwingt Marleen Temmerman – gynaecologe, ex-politica, UGent-onderzoekster en -professor – tot creatieve oplossingen in haar werk in Kenia. Dat werk is ook haar levenswerk: de rechten én levens van vrouwen en kinderen verbeteren. Als ze erover vertelt, hoor je vooral veel vechtlust en vertrouwen in een betere toekomst.
Linkse vrouwen en competente mannen?
Ondanks een inhaalbeweging scoren vrouwen bij verkiezingen nog steeds minder goed dan mannen. Robin Devroe zoekt uit waarom dat zo is.
