Ons kraanwater legt elke dag honderden kilometers af, terwijl er meer dan voldoende op ons dak valt. Het is volgens bio-ingenieur Korneel Rabaey nochtans perfect haalbaar om naar een lokale of zelfs circulaire watervoorziening over te schakelen.
Heb je jezelf al eens afgevraagd van waar het water uit je kraan komt? En waar het via het afvoerputje naartoe stroomt? Het is goed mogelijk dat het helemaal uit de Ardennen komt, en via jouw gootsteen en een passage door een waterzuiveringsstation uiteindelijk in zee eindigt. Ons water legt dus honderden kilometers af om je tanden te kunnen poetsen of het toilet door te spoelen. En dat terwijl er op je eigen dak elk jaar 840 liter water per vierkante meter valt. Ook dat regenwater vloeit nu via de riolering grotendeels naar zee. Gek toch?
Dat vindt ook Korneel Rabaey (faculteit Bio-ingenieurswetenschappen en CAPTURE). Hij denkt samen met zijn collega-wetenschappers na over de waterdistributie van de toekomst. ‘We zijn vandaag verankerd aan een gecentraliseerde waterverwerking, waarbij ons kraanwater op een specifieke plek wordt verzameld, van daaruit naar onze huizen wordt getransporteerd en na gebruik via de riolering, een waterzuiveringsstation en kanalen uiteindelijk wegvloeit naar zee.’
Rabaey pleit daarom voor een omslag naar meer lokale verwerking van drink- en afvalwater. ‘Elke regio moet streven naar onafhankelijkheid, waardoor er geen water van elders moet worden aangevoerd. Dat wil zeggen dat het water lokaal wordt verzameld, gezuiverd en ook daar terug in de bodem infiltreert. Zo verbeter je de lokale bevoorradingszekerheid en bespaar je tegelijk op een complex en duur drinkwater- en rioleringssysteem dat water ver weg transporteert.’
Een gesloten waterkringloop bij je thuis
We kunnen op termijn zelfs nog een stap verder gaan, naar een volledig lokale en circulaire watervoorziening. ‘Dat wil zeggen dat een wijk, bedrijf of huishouden het water dat het verbruikt volledig zelf recycleert. De technologie voor zo’n gesloten kringloop bestaat al en kan perfect op gebouw of wijkniveau toegepast worden.’
‘Zowat elke woning heeft toegang tot een prachtige waterbron: regenwater. Regenwater is water van een uitstekende kwaliteit. Je moet het niet ontharden, het is niet vervuild, en je kan er makkelijk drinkwater van maken. En het goede is: de meeste gebouwen verzamelen via hun dak meer water dan de bewoners nodig hebben.’
Heel wat huishoudens gebruiken regenwater nu al om het toilet te spoelen of de was te doen. ‘Dat is goed, want zo moet er minder leidingwater worden aangevoerd. Anderzijds verdwijnt ook dat regenwater na gebruik in het riool. Als je dat regenwater hergebruikt, dan kan de opslagtank veel kleiner worden en toch voldoende water leveren. Hoewel het technologisch mogelijk is, hoeft dat gerecycleerde grijs water (het huishoudelijk afvalwater, behalve dat van het toilet) ook niet van drinkwaterkwaliteit te zijn. Het kan ook via een apart circuit opgezuiverd worden tot een kwaliteit die voldoende is om bijvoorbeeld het toilet door te spoelen.’
Hertekening van het systeem
De omslag naar circulaire watervoorziening zal ook van de drinkwaterbedrijven een nieuwe werking vragen. ‘De inkomsten van een drinkwaterbedrijf hangen nu af van de hoeveelheid water die ze verkopen. Dit is een lastig verdienmodel, want het gaat in tegen de duurzaamheidsdoelstellingen die drinkwaterbedrijven nastreven. Bovendien is het waterverbruik in de afgelopen twintig jaar gedaald, omdat we efficiënter worden, terwijl er tegelijk meer infrastructuur werd gebouwd om overal water te leveren. Het gevolg is dat drinkwater in de toekomst alleen maar duurder zal worden.’
Rabaey en zijn collega-waterexperts denken daarom samen met de drinkwaterbedrijven (waaronder De Watergroep, de grootste in Vlaanderen) na over hun toekomstige rol. ‘In een systeem waarin huishoudens hun eigen water voorzien, kunnen drinkwaterbedrijven de veiligheid helpen garanderen. Vandaag komen er bij ons thuis al leidingen met een explosief gas en elektriciteit binnen. Dat gebeurt veilig, want de leidingen worden door experts geïnstalleerd en gecontroleerd. Ook een gesloten waterkringloop zal beheerd moeten worden. Het is niet de bedoeling dat je dat als huiseigenaar zelf in elkaar knutselt.’
Hoeveel zal dat kosten?
Je hoeft trouwens niet te vrezen dat de systemen om thuis drinkwater te maken, straks je volledige kelder zullen vullen en handenvol geld zullen kosten. ‘Het gaat over kleine (bio)reactoren waarin regenwater elektrisch of met behulp van bacteriën gezuiverd wordt. In India hebben veel mensen al zo’n systeem onder hun gootsteen staan, omdat ze het lokale kraanwater niet vertrouwen (waarschijnlijk terecht trouwens). Die toestellen kosten een driehonderdtal euro. De prijs is ontzettend gedaald omdat er intussen miljoenen toestellen van zijn verkocht.’
Die prijsdaling zagen we in de afgelopen decennia ook op gebied van zonne- en windenergie, deels door de brede verspreiding van zonnepanelen over de daken van particulieren. Volgens Rabaey kunnen we die goedkoper wordende, duurzame energie gebruiken om water te zuiveren. ‘Een lokale waterkringloop verbruikt meer energie, maar is toch efficiënter. Je kan de waterverwerking immers koppelen aan duurzame energie. Duurzame energie is een fluctuerend systeem. Als de zon schijnt, produceren je zonnepanelen veel meer energie dan je onmiddellijk kunt verbruiken. Dat tijdelijke overaanbod kan je gebruiken om regenwater te zuiveren en op te slaan in een tank. Zo sla je dus eigenlijk energie op. Een huishouden kan met een viertal vierkante meter zonnepanelen zijn hele waterhuishouding circulair maken.’
Zonnepanelen kunnen ook een inspiratiebron zijn voor het succesvol uitrollen van circulaire watersystemen. ‘Je kan als overheid de groei stimuleren, net zoals dat bij zonnepanelen is gebeurd. In 1983 plaatste het Duitse Fraunhofer Instituut als eerste in Europa zonnepanelen op een dak. De Duitse overheid heeft de uitbouw daarna stapsgewijs gestimuleerd: eerst duizend daken, dan honderdduizend daken, enzovoort. Intussen is de prijs zoveel gedaald dat zonnepanelen voor veel huishoudens betaalbaar zijn geworden.’
De overheid kan ook besparen door circulaire waterverwerking te stimuleren, zeker bij nieuwbouw of in nieuwe wijken. ‘Een huis op de riolering aansluiten kost de maatschappij nu zestienduizend euro per huis. Als bouwer merk je daar nu niets van. Je zou de individuele bouwer daarom de keuze kunnen geven: ofwel betaal je die kost, of je investeert in een eigen waterzuiveringssysteem. In een nieuwbouwwijk kan je ook een installatie integreren voor bijvoorbeeld vijftig huizen ineens.’
Denk mee na over onze toekomstige relatie met water
Iets wat op het eerste gezicht enkel een technologisch verhaal lijkt, vraagt dus ook veel denk- en doewerk van onder andere politici, architecten, projectontwikkelaars, economen en ecologen.
Om dat interdisciplinaire denken aan te moedigen, organiseerde Korneel Rabaey samen met collega’s van de UGent, The University of Queensland en UC Berkeley een webinar-reeks over onze toekomstige relatie met water. Daarin komen verschillende ideeën en inzichten aan bod - van internationale topwetenschappers, maar ook van denkers, schrijvers, sociologen, historici en kunstenaars. Wist je bijvoorbeeld dat water dé sleutel is naar emancipatie van vrouwen in ontwikkelingslanden? Of dat we zelfs heel ver terug in de geschiedenis inspiratie kunnen vinden om onze relatie met water in de toekomst te verduurzamen?
De webinar-reeks bestaat uit acht sessies, die je thuis kunt bekijken. Elke sessie duurt een dik uur en omvat twee lezingen van experts (in het Engels), gevolgd door een discussie tussen de sprekers en jonge onderzoekers. Je kan de webinars integraal bekijken via het Youtube-kanaal.
De webinars passen in het Strategisch Institutioneel Partnerschap (SIP) dat de UGent heeft met UC Berkeley en The University of Queensland. Bekijk hieronder de trailer van de webinars.
Lees ook
Veilig en gezond eten voor iedereen: Gents onderzoek wordt Europees beleid
Wat begon als een occasioneel zijproject, resulteerde dit jaarin een wijziging van een Europese wet: dankzij Liesbeth Jacxsens en Mieke Uyttendaele kan er nu meer voedsel gedoneerd worden aan wie het nodig heeft.
UGent zet in op circulair waterbeleid met proefproject helofytenfilters
De UGent verbruikt jaarlijks ongeveer 260 000 m³ water, waarvan momenteel 92% hoogkwalitatief leidingwater is. Daar moet verandering in komen en dat doen de UGent door middel van een circulair waterbeleid – en een breuk met traditionele techniek. Daarom staat er aan de Site Heymans sinds 12 mei 2021 een waterfiltratie-installatie die werkt op basis van moerasplanten en -bacteriën: een zogenaamde helofytenfilter.
Het grote belang van kleine bossen
In de strijd tegen de klimaatverandering spelen niet alleen grote, maar ook kleine bossen een rol. Ze blijken zelfs veel belangrijker dan gedacht. Kleine bossen slaan verhoudingsgewijs namelijk meer koolstof op dan hun grote broers. Het is dan ook erg belangrijk ze te koesteren en er zelfs bij te planten.
Het geheime ingrediënt voor een geslaagde reis naar Mars? Urine!
Het beheer en transport van water en voedsel is één van de grootste obstakels voor een bemande reis naar Mars. Het is onmogelijk om al het nodige voedsel en drinken mee de ruimte in te schieten. Bio-ingenieur Jolien De Paepe ontwikkelt daarom een recyclagesysteem dat de urine van astronauten omzet in zowel schoon drinkwater als waardevolle voedingsstoffen.
