Wat is feminisme? Vraag het aan feministen van verschillende generaties en je krijgt een andere invulling. Maar ook de manier waarop er naar feministen gekeken wordt, evolueert. Een gesprek over het belang van gender, inclusiviteit en de toekomst van het feminisme.
Professor Marysa Demoor stond aan de basis van het genderbeleid aan de UGent en spreekt zich regelmatig uit over feministische issues. Warda El-Kaddouri is dertig jaar jonger, journaliste voor de Groene Amsterdammer en studeerde en doctoreerde aan de UGent. Hoewel ze zich beiden fier ‘feminist’ noemen, vullen beide generaties feministen het toch net iets anders in.
Traditionele rolverdeling
“Ik kom uit een tijd waar jongens en meisjes meestal niet dezelfde kansen kregen. Thuis hadden de meesten een traditionele gezinssituatie waarbij de vader ging uit werken en de moeder thuis moest blijven voor de kinderen en het huishouden”, vertelt professor Demoor. “Als je zulke dingen van thuis meekrijgt, speelt dat een rol op je ambitie en professionele toekomst als vrouw.”
Het typisch vrouwelijke werd jarenlang heel laag ingeschat in de professionele wereld. “Kijk bijvoorbeeld naar de literatuur. De werken van vrouwelijke auteurs werden lang als minderwaardig beschouwd, hoewel hun werken even goed zijn als die van hun mannelijke evenknie.”
Die traditionele rolverdeling bestaat nog steeds. “Vrouwen dragen nog steeds het grootste deel van het huishouden en in belangrijke vergaderingen zie je nog steeds meer mannen dan vrouwen. Gelukkig krijg ik steeds meer bijval wanneer ik me daartegen verzet. Ook van mannen”, zegt de professor.
Meer dan gender
Maar die focus op gender alleen is voor journaliste Warda El-Kaddouri onvoldoende. “We moeten niet alleen kijken naar gender, maar ook naar huidskleur en sociaal-economische afkomst. Er zijn veel meer factoren die bepalen hoe je leefwereld eruit ziet als vrouw. Dat wordt in de eerste feministische golven over het hoofd gezien.”
“Het is goed dat er gesproken wordt over de loonkloof en het glazen plafond in de bedrijfs- en academische wereld, maar er zijn veel vrouwen die daar niet eens binnen komen. Discriminatie op basis van status, opleiding en religie spelen ook een rol”, vindt El-Kaddouri. “Het mag niet enkel gaan over hoogopgeleide, blanke vrouwen uit de middenklasse. We moeten solidair zijn met iedereen. Het draait om meer dan rechten voor vrouwen. Het draait om mensenrechten.”
Die solidariteit moet bijvoorbeeld ook gelden voor transpersonen. “We moeten als feministen inclusiever zijn dan vroeger. Vijftig à zestig jaar geleden speelde het minder om ook transpersonen te betrekken. Bij de nieuwe generatie feministen zit dat er gelukkig wel al meer ingebakken. Maar we zijn er nog niet.”
Genderfluïditeit
Dat die focus anders ligt, is niet zo verrassend volgens El-Kaddouri. “De wereld waarin wij opgroeien is inderdaad anders dan de wereld waarin vorige generaties feministen zijn opgegroeid. Wij worden van jongs af aan geconfronteerd met interseksualiteit. We worden bijna verplicht om erover na te denken. Dat was vroeger niet”, zegt El-Kaddouri.
“Ik heb daar veel begrip voor. Die periode die Warda schetst ligt ook een generatie voor de mijne. Gender kan niet binair worden voorgesteld, zelfs niet met m/v/x. Dat past ook in mijn visie”, legt professor Demoor uit. “Maar het mag ons niet blind maken voor bestaande, geïnstitutionaliseerde problemen. Je mag gender niet negeren. Je moet rekening houden met een waaier aan gendervariaties. Dat kan enkel een verrijking zijn.”
Mannen haten
En dan is er ook nog de manier waarop feminisme gepercipieerd werd en wordt. Volgens professor Demoor is daar een sterke evolutie in te merken. “Toen ik me vroeger als jonge vrouw aan de universiteit een feministe noemde, dachten anderen dat ik anti-man was. En dat naar analogie met een strekking in de Verenigde Staten, ‘radical feminism’, die zich bewust kantte tegen mannen. Zo ben ik natuurlijk nooit geweest. In mijn ogen bega je dan dezelfde fouten. Feminisme betekent voor mij dezelfde kansen, rechten én plichten voor iedereen.”
“Ik heb de indruk dat er nog steeds mensen zijn die feministen als een gevaarlijke groep zien”, vindt El-Kaddouri. “In mijn ogen zijn er twee sporen nu: mannen die zich zelf ook feminist noemen en een groep die feministen verbinden met extreem-links en de wokegeneratie.”
Een betere of slechtere toekomst?
Hun hoop voor de toekomst? El-Kaddouri schat het niet zo positief in. “Ik heb het gevoel dat we als maatschappij meer uit elkaar groeien, ook als het gaat over de strijd van feministen. Door sociale media, tv ‘on demand’ en populistische stromingen komen we amper andere visies en stemmen tegen. Ik hoop dat we elkaar opnieuw kunnen vinden en genderdiscriminatie samen kunnen aanpakken.”
Professor Demoor ziet het rooskleuriger. “Er is al veel veranderd op relatief korte tijd. Twintig jaar geleden had ik nooit gedacht dat ik zoveel bijval zou krijgen van mannelijke collega’s voor meer vrouwen in hoge bestuursfuncties en als rolmodellen. Als dat in de toekomst nog meer voorkomt, zijn we in elk geval op de goede weg.”
Op 28 mei organiseerde de UGent het feministisch generatiedebat. Verschillende generaties van feministen kijken naar de rol van vrouwen in kunst, ecologie, wetenschap, politiek en media. Wat waren de uitdagingen in het verleden en wat brengt de toekomst voor het feminisme?
Lees ook
Piet Hoebeke doorbreekt jarenlang taboes rond gender (en krijgt daar nu erkenning voor)
In het debat over intersekse en genderidentiteit is de nuance vaak ver te zoeken. Piet Hoebeke, uroloog, professor en decaan van de faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen is daarin een welgekomen baken van rust.
Linkse vrouwen en competente mannen?
Ondanks een inhaalbeweging scoren vrouwen bij verkiezingen nog steeds minder goed dan mannen. Robin Devroe zoekt uit waarom dat zo is.
Sport als opstap naar een inclusievere samenleving?
Voor welke maatschappelijke uitdagingen staat de sportwereld? En kan sociaal-sportief werk leiden tot een betere en warmere samenleving? Het zijn onderzoeksvragen binnen de leerstoel Frans Verheeke.
Welke jongen hoorde nooit dat ballet “iets voor meisjes” is?
In de opera tref je vaker vrouwen dan mannen. Hoe komt dat? Susan Lagaert van de vakgroep Sociologie heeft een verklaring.
