Al meer dan een jaar lang betekent corona niet enkel een impact op ons leven, maar ook op ons werk. Heel wat UGent’ers zetten hun expertise in om onderzoek te doen naar en rond het virus. Zowel voor maar zeker ook achter de schermen.
Zo houden Joachim Waterschoot en Sofie Morbée (faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen) sinds het begin van de eerste lockdown nauwgezet de motivatie, verbondenheid en psychologische gezondheid van de bevolking in de gaten. Dr. Bart Mesuere (faculteit Wetenschappen) tweet sinds juli dagelijks zijn analyse van de coronabesmettingen op basis van de officiële cijfers. En op dit moment leidt Gwenn Waerlop (faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen) een team van laboranten dat de werkzaamheid van coronavaccins test.
De mensen achter de motivatiebarometer
Terwijl 13 maart 2020 voor velen het begin was van een leven vol richtlijnen, betekende het voor het team van prof. Maarten Vansteenkiste ook iets anders: ze legden toen de eerste steen van de motivatiebarometer.
“Op 13 maart stuurde Maarten het hele team een mailtje: of we een vragenlijst mee op poten wilden zetten. ‘We zijn beland in een interessante situatie waarin motivatie een grote rol speelt’, schreef hij”, vertelt doctoraatstudent Sofie Morbée. Nog geen week later was de motivatiebarometer een feit.
Tijdens elke persconferentie over de nieuwe coronamaatregelen zitten Sofie Morbée en Joachim Waterschoot (assistent van Maarten Vansteenkiste) met pen en papier aan hun scherm gekluisterd om een lijst vragen op te stellen. Joachim Waterschoot: “We bevragen heel wat thema’s in onze barometer, vooral met aandacht voor het psychosociale welzijn. Hoe zit het met de verveling bij ouderen of jongeren, hoe verloopt het telewerken, enzovoort. Uit ons cijfermateriaal blijkt nu dat jongeren meer aandacht verdienen. We geven heel concreet het advies om hier initiatieven voor op te zetten.”
Sofie Morbeé: “Oorspronkelijk startten we het project op uit nieuwsgierigheid als onderzoeker. Al snel zagen we een sneeuwbaleffect: zowel de mensen als de media pikten het razendsnel op.” Joachim Waterschoot: “Voor ons was dat heel interessant: tijdens die eerste dagen alleen al vulden dagelijks meer dan 1000 mensen de barometer in. Nu werken we met een dataset van 200.000 mensen. Voor een wetenschapper is dat fantastisch.”
Sofie Morbée: “Het is een cliché, maar als wetenschapper blijf je vaak in je zogenaamde ivoren toren. Het interessante aan dit project is de maatschappelijke relevantie. We halen er trouwens ook heel veel uit voor onze persoonlijke onderzoeken, vooral op vlak van aanpak en communicatie.” Joachim Waterschoot: “Klopt: het gaat veel breder dan enkel analyseren. We leren ook nadenken over hoe we onze boodschap zo correct en duidelijk mogelijk kunnen formuleren.”
Coronacijfers analyseren als hobby
Het was hartje zomer toen dr. Bart Mesuere uit frustratie het heft in eigen handen nam. Op dat moment hield het coronavirus zich relatief koest, al smeulde het vuur hier en daar nog wat na. “Toch vergrootte de media elke brandhaard uit”, zegt Bart Mesuere: “Iedereen was de cijfers aan het overanalyseren. ‘Het zijn de jongeren’, las je dan. Of: ‘Paniek! Er is een stijging met 10% in het aantal besmettingen’. Terwijl dat cijfer gebaseerd was op de voorbije zeven dagen, en niet op de vorige dag.” Bart Mesuere zette daarom zijn eigen rapportagesysteem op poten. In zijn vrije tijd, want in het dagelijkse leven doceert hij datavisualisatie en werkt hij als onderzoeker op de vakgroep Toegepaste Wiskunde, Informatica en Statistiek.
Sinds dat moment stuurt hij elke ochtend om acht uur een tweet de wereld in met zijn interpretatie van de officiële Sciensano-cijfers. “Ik rapporteer en interpreteer wat er in het verleden gebeurd is. In de weekends geef ik een ruimere analyse met grotere trends. Dan houd ik rekening met zaken als een aangepaste teststrategie.” Beleidsadviezen geeft hij niet, hij interpreteert de cijfers met een objectieve blik. Daar lijkt hij ook in te slagen, aangezien zowel voor- als tegenstanders van de geldende maatregelen zijn grafieken overnemen.
Zijn dagelijkse analyses zijn intussen een groot succes: zowel Het Laatste Nieuws als De Morgen namen zijn overzichtstabel over en VRT NWS laat hem elke dag aan het woord op hun liveblog. “Ik doe dat allemaal in mijn vrije tijd. Maar als onderzoeker is het echt een interessante leerschool. Ik leer omgaan met de media - zo merk ik dat zij bepaalde nuances soms weglaten - en ik leg interessante contacten. Binnenkort mag ik op twee conferenties vertellen over mijn analyses: de wetenschapscommunicatieconferentie Belgian SciCom Network Meeting en de open knowledge conferentie Open Belgium 2021.”
Het team dat coronavaccins test
Aan de vooravond van de pandemie rolden de eerste bloedstalen van coronapatiënten het labo binnen van het Centrum voor Vaccinologie (CEVAC) van de UGent. Niet veel later analyseerde het team van Gwenn Waerlop, coördinator van het labo, de werkzaamheid van de eerste coronavaccins.
“Vooral tijdens de zomermaanden was het erg druk in het labo”, vertelt Gwenn Waerlop. “Mensen vergeten dat we ook nog onze lopende vaccinstudies hebben. Het was een hele uitdaging om die coronastudies erbij te nemen. Maar wel een bijzonder leuke en spannende uitdaging. Het voelt relevant, alsof we echt in de frontlinie staan, en dat werkt erg motiverend. Gelukkig, want we voelen heel wat druk: klanten willen zo snel mogelijk hun stalen terug. En wij willen de vaccins natuurlijk zo snel mogelijk bij het publiek brengen. Gelukkig werken we met een ongelooflijk sterk team, dat heel betrokken en geroutineerd is.”
Dat team is intussen trouwens uitgebreid met twee extra laboranten en project managers. Daardoor kunnen ze in een sneller tempo dan gewoonlijk de veiligheid, werkzaamheid en de ideale dosis van de coronavaccins onderzoeken. De expertise die Gwenn Waerlop en haar team daarbij opdoen, is goud waard voor lopende en toekomstige vaccinstudies. Gwenn Waerlop: “Ons labo doet vooral onderzoek naar immunologie. Dat is sowieso onze sterkte, maar door alles dat we nu bijleren nog meer dan ooit. Alles loopt nu in zo’n stroomversnelling dat we laboratoriumtesten uitrollen die we ook kunnen toepassen op andere infectieziekten, zoals rsv of het norovirus. Plus: bedrijven maken meer geld vrij om onderzoek sneller te laten verlopen. Daardoor kunnen we nu hulpmiddelen inzetten die ons in de toekomst zullen helpen om sneller en efficiënter te testen.”
Lees ook
UGent-virologen leveren strijd tegen virussen in nieuw onderzoeksgebouw
Professor Xavier Saelens en zijn team werken elke dag aan nieuwe en verbeterde vaccins en geneesmiddelen tegen griep- en coronavirussen. Dat doen ze vanaf nu in een nieuw onderzoeksgebouw. “Ons uiteindelijke doel: zieke mensen helpen.”
Gedaan met stokjes in de neus? Eenvoudige corona-ademtest in de maak
Een coronatest die even snel en makkelijk is als een ademtest bij een alcoholcontrole: binnenkort is het mogelijk. Onderzoekers van imec-MICT-UGent bouwden mee aan een gebruiksvriendelijk toestel dat tegen de zomer in gebruik kan zijn.
Schuilt in ieder van ons een complotdenker?
Er lijkt een hoogconjunctuur voor complotdenken aan de gang te zijn. Zo’n nieuwe ziekte die uit het niets opduikt, met zoveel doden als gevolg? Dat moét wel een samenzwering zijn, aldus velen. Het internet werd en wordt dan ook overspoeld met allerlei complottheorieën. Dat brengt ons tot de vraag: waarom geloven mensen in de meest onwaarschijnlijke verhalen en waarom vinden we dat een probleem?
Twee buitenlandse doctoraatsstudenten over hun ervaring met de lockdown in Gent
Doctoraatsstudenten Elaheh Niazi uit Iran en David Gleerup uit Denemarken arriveerden rond de start van de tweede lockdown in Gent. Ze zijn hier ondertussen enkele maanden, maar veel hebben ze nog niet gezien van de stad of zelfs van de collega’s.
