Wereldvermaard auteur Antjie Krog komt naar de UGent. Niet voor een gastcollege, wel als writer-in-residence. Ze is al meermaals getipt als kandidaat voor de Nobelprijs Literatuur en wil haar tijd als gastauteur vooral gebruiken om de rol van literatuur te benadrukken.
De Zuid-Afrikaanse professor Antjie Krog is de allereerste writer-in-residence die de UGent verwelkomt. “De universiteit erkent daarmee het belang van literatuur, en dat is natuurlijk fantastisch”, zegt ze hoopvol. Ze is wereldbekend als auteur en vertaler, en werkt in haar thuisland als gewoon hoogleraar aan de Universiteit van Wes-Kaapland. Tijdens de maanden oktober en november is ze actief aan de UGent.
Zonder literatuur
Tijdens haar verblijf wil ze vooral dat belang van literatuur aantonen, niet alleen voor literatuurstudenten maar voor iedereen. Professor Krog: “Het is dankzij literatuur dat we op een dieper niveau menselijk kunnen zijn. Meer nog: zonder literatuur zijn we als barbaren.”
Literatuur is met andere woorden niet zomaar belangrijk, het is noodzakelijk. Krog: “Het is angstaanjagend om te bedenken dat iemand de macht kan hebben om een kernbom te laten ontploffen zonder dat hij ooit een roman las die hem veranderde. Hoe kan je beslissingen nemen als je je nooit via een boek in een ander verplaatste? Als je nooit dat ongelooflijke gevoel hebt ervaren dat je leven intenser maakt: het gevoel dat je door literatuur iemand anders bent.”
Inleven
Want net dat is de kracht van literatuur, zegt Krog. “Literatuur geeft ons de ongelooflijke sterkte om ons in te leven in de ander - dat kan een mens zijn, maar ook een steen of de zee - en het leert ons tegelijkertijd veel bij over onszelf. Wie of wat je tegenkomt in een roman of in poëzie geeft ons een veel breder en menselijker perspectief. Daardoor zijn we niet langer narcistische zelfgenoegzame ego’s.”
Tijdens een cursus voor studenten wil ze hen onder andere laten kennismaken met een Zuid-Afrikaanse literaire benadering door inheemse romans te analyseren. “Het zijn romans die deel uitmaken van de grootste vertaalopdracht die ik ooit deed. Nooit eerder had iemand de boeken vertaald. Ze zijn heel interessant, onder andere omdat ze een totaal andere aanpak vereisen dan de westerse literaire canon.”
Literatuur, zo zegt Krog, doet je de dingen nauwkeuriger zien en ervaren. “Dankzij poëzie heb ik leren liefhebben op een meer prikkelende en genuanceerde manier. Ik heb de herfst ervaren en de winter, een berg, de zee, armoede en geluk. Allemaal dankzij poëzie. Dankzij Tolstoj leerde ik het leven kennen. John Coetzee leerde me over het bevoorrechte leven in Zuid-Afrika. Hoe het is om zwart te zijn, leerde ik van Njabulo Ndebele en heel wat anderen. De Tweede Wereldoorlog beleefde ik via de pen van Hugo Claus, Harry Mulisch en veel andere auteurs. En Stefan Hertmans en ‘De godenslaap’ van Erwin Mortier gaven me een blik op de Eerste Wereldoorlog.”
Einde van de samenleving
Krog geeft als writer-in-residence cursussen aan UGent-studenten en lezingen voor het brede publiek. Op vrijdagavonden vind je haar in de Gentse bib De Krook, dan gaat ze in gesprek met een kunstenaar.
Eigenlijk had ze haar mandaat als writer-in-residence vorig jaar al moeten starten, maar toen gooide - uiteraard - COVID-19 roet in het eten. “De pandemie heeft pijnlijk blootgelegd wat isolatie met ons doet. Hoe ondraaglijk onze maatschappij is zonder toevallige ontmoetingen of persoonlijke interactie. We hebben andere mensen nodig om te leven, en literatuur om dat leven zinvol te maken.”
Mentale armoede, zo omschrijft ze het, daar lijd je aan als je geen mensen ontmoet ‘in het echt’. Krog: “Op onze campus zie ik soms studenten glimlachen terwijl ze met hun smartphone bezig zijn. Maar tijdens mijn lessen bekennen ze dat ze zich heel vaak eenzaam voelen. De coronacrisis maakte dat probleem erger. Fysieke ontmoetingen die ons confronteren met diversiteit vallen weg. Meer dan ooit beseffen we daardoor de noodzaak van literatuur om meer en intenser betrokken te zijn. Anders zijn we niet meer dan die eendimensionale oppervlakkige selfies op onze smartphone.”
Komende maanden verblijft ze dus voor langere tijd in ons land, zodat ze haar cursussen en lezingen fysiek kan houden. Krog: “Dat is veel effectiever dan af en toe een vlucht nemen om een conferentie bij te wonen. Het is natuurlijk ook beter voor het milieu.”
De inaugurale rede van Antjie Krog vond plaats op maandag 4 oktober. De titel van haar rede? “Without literature a university turns out barbarians”.
Lees ook
Cruel summer? Niet voor deze UGent’er
Deze zomer kon je er niet naast kijken of lezen: aan de UGent kon je binnenkort “Taylor Swift-les” volgen. Er stak een storm van reacties op, waarvan het geknetter tot in de Verenigde Staten te horen was. In het oog van die storm: professor Elly McCausland en haar keuzevak Literature (Taylor’s version). “Het was heftig, maar ik heb ondertussen een dik vel gekregen.”
Een goed boek, wat is dat nu precies?
De zomermaanden zijn voor veel mensen leesmaanden. Maar wat maakt een boek goed? Bestaat er een ‘succesformule’ voor? We gaan te rade bij een literair expert.
“Dekoloniseren moét aan de universiteit beginnen”
Het maatschappelijk debat over dekolonisering heeft, zeker sinds het losbarsten van Black Lives Matter, al stevig gewoed. Maar het verhaal is ver van af. De roep om te dekoloniseren luidt steeds harder en werpt vragen op over veel meer dan symbooldossiers als Zwarte Piet. Wat met lectuurlijsten? Musea? Archieven? De manier waarop we lesgeven?
