Zeventig procent van de aarde wordt bedekt door water, en we weten nog maar een fractie van wat al dat water ons te bieden heeft. De blauwe economie ontdekt steeds meer schitterende toepassingen en oplossingen die verscholen liggen op en onder het zeeoppervlakte.
Oplossingen die misschien wel de antwoorden vormen voor de grote uitdagingen waar we vandaag als maatschappij voor staan. Kan de blauwe economie onze planeet redden? Of toch tenminste onze energiefactuur naar beneden krijgen? Jana Asselman van de UGent is optimistisch gestemd.
‘Blauwe economie’ is een verzamelterm voor alle economische activiteiten in, op en rond oceanen, zeeën en kusten. Voor de ene ligt de focus daarbij op duurzaamheid, voor de andere puur op het economische aspect.
Brede waaier van sectoren
“De blauwe economie zoals we die vroeger kenden evolueert aan een sneltempo naar een heel brede waaier van sectoren die op een duurzame manier producten, toepassingen en oplossingen ontwikkelen in, aan en op zee. In Vlaanderen zijn steeds meer bedrijven actief in de blauwe economie, goed voor nu al 5,2 procent van het Vlaamse BBP”, aldus professor Jana Asselman van de faculteit Bio-ingenieurswetenschappen
“Gekende blauwe economiesectoren zijn de scheepvaart, de visserij, hernieuwbare energie op zee uit wind en - jawel - uit golven. Olie- en gasplatforms verdwijnen om plaats te maken voor diepzeemijnbouw. Maar of deze vorm van mijnbouw toekomst heeft als duurzame activiteit, valt nog te bezien. Natuurorganisaties en wetenschappers stellen zich terecht vragen bij de impact die het heeft op de biodiversiteit in de diepzee.”
Van onderwaterdrones tot medicatie
Verrassende sectoren of toepassingen op zee die onder de blauwe economie vallen zijn het kusttoerisme, of het gebruik van onderwaterdrones voor inspecties van windmolenparken. Ook heel wat biotechbedrijven richten zich nu op de zee voor nieuwe technologieën die de wereld duurzamer kunnen maken. “Volgens marktanalyses zal de sector van de mariene biotechnologie wereldwijd verdubbelen op vijf jaar tijd.”
Verder vinden medische en chemische bedrijven meer en meer de weg naar zee voor de ontwikkeling van nieuwe medicijnen. “Van sommige elementen kennen we al de medische werking, maar de zee heeft nog lang niet al haar geheime krachten aan ons onthuld. Het gezondheidseffect van de zee is gekend: mensen die aan zee leven zijn gezonder. Ze bewegen meer, maar zou er ook iets in zee zitten dat een positief gezondheidseffect heeft op de mens? Dat wordt volop onderzocht.”
Zonnepanelen op zee
Heel wat nieuwe oplossingen om onze energievoorziening duurzamer te maken zijn gelinkt aan de zee. Denk aan koolstofopslag of aan hernieuwbare energie uit wind en golven. Of deze nieuwe piste: de installatie van zonnepanelen op zee, tussen de windmolens. De UGent werkt mee aan een project om te zien of dit mogelijk is. “Welke risico’s zijn eraan verbonden? Hoe reageren de panelen op de grootste uitdaging van alles wat we installeren op zee: zout?”
De verwachtingen over zonnepanelen op zee zijn hooggespannen. Kan hernieuwbare energie vanop zee onze energiefactuur naar beneden krijgen? “De stijgende energieprijzen bevestigen dat we minder afhankelijk moeten worden van fossiele brandstoffen van buitenlandse spelers. Zonnepanelen op zee zijn zeker een deel van de oplossing om zelf meer energie op te wekken en onze factuur te doen dalen. Als het project goed verloopt, kan de installatie van zonnepanelen zeer snel vooruit gaan.”
Veelzijdig zeewier
Ook voor de visserij wordt nagedacht over duurzame oplossingen. “Zoals zeewierboerderijen, want zeewier is een enorm veelzijdig product. Het is een uitstekende vervanger van eiwitten en soja en kan dus mee het probleem van ontbossing voor de sojateelt oplossen. Daarnaast kan je met zeewier ook aan koolstofopslag doen, handig in onze strijd tegen de klimaatverandering. We zien het wel vaker: wat we op zee doen heeft meestal verschillende win-wins.” Het potentieel van zeewier heeft een bedrijf als Colruyt en enkele andere spelers ondertussen goed begrepen, met eigen zeewierboerderijen op zee.
Juridische en ruimtelijke uitdaging
Dat er heel wat sectoren richting Noordzee trekken, is logisch, vindt Jana. “In ons dichtbebouwde Vlaanderen is er vaak geen plaats of draagvlak voor windmolens.” De Noordzee is klein en de mogelijkheden zijn groot. Dat leidt tot nieuwe uitdagingen op juridisch en ruimtelijk vlak. België is een voorloper op het vlak van mariene ruimtelijke planning als een van de eerste landen die effectief een marien ruimtelijk plan hebben opgemaakt.
“Een goede en juridisch sluitende ruimtelijke planning van de zee is cruciaal als we al die functies ongestoord willen combineren. Je kan niet zomaar een windmolenpark plannen op een vaarroute, en maritiem en zeerecht is sowieso al heel complex omwille van de internationale dimensie.”
Die complexiteit voelen ze ook bij de Verenigde Naties. Het heeft de lidstaten vijftien jaar gekost om tot een akkoord te komen over de bescherming van de oceanen, maar het is er eindelijk. Tegen 2030 moet dertig procent van de internationale wateren beschermd zijn. Het ‘High Seas-verdrag’ moet de biodiversiteit op volle zee beschermen en de activiteiten op zee controleren op milieuvriendelijkheid.
Het heeft lang geduurd voor er een akkoord kwam, maar Jana is voorzichtig tevreden. “Het is een belangrijk akkoord om die delen van de oceaan te beschermen waar niemand verantwoordelijk voor is. Nu is amper één procent van de zee beschermd. Maar het zal onvoldoende zijn.”
Mensen tekort
Alles samen maakt die complexiteit dat bedrijven op zoek moeten naar een hele rist aan hoogopgeleide profielen. “Er is een zeer grote nood aan expertise in onderzoek en ontwikkeling binnen de blauwe economie bij de bedrijven. Maar evengoed aan juridische en economische profielen. Daarom bestaat er aan de UGent al langer het consortium rond blauwe economie, Marine@UGent, met medewerkers uit meer dan 52 onderzoeksgroepen van ondertussen 9 van de 12 faculteiten. Onze multidisciplinaire werking is onze sterkte. We stimuleren met ons onderzoek de ontwikkeling van de blauwe economie bij bedrijven.”
Jana Asselman is professor in mariene biotechnologie, aangesteld op de Ostend Science Park. Haar onderzoek spitst zich toe op de interacties tussen de zee en de menselijke gezondheid. Haar favoriete plek is Campus Coupure, waar het water door de stad dringt om uiteindelijk in de zee terecht te komen.
Lees ook
De kust op voorschrift: op zoek naar het helende effect van de zee
Heeft de kust een helend effect? Harde bewijzen zijn er voorlopig nog niet.
Gezonken oorlogsschip laat nog steeds sporen na in de Noordzee
In de Tweede Wereldoorlog zonk het patrouilleschip John Mahn voor de Belgische kust. Bio-ingenieurs van de UGent bestudeerden samen met het Vlaams Instituut voor de Zee de impact ervan op het leven in de Noordzee.
Zwemmen in de Noordzee: is dat wel veilig (met al die kwallen)?
Kwallen zijn voor veel strandgangers het laatste dat ze willen zien, laat staan voelen in het water. Toch hoeven we ons niet al te veel zorgen te maken en valt het heus wel mee met het gif van onze kwallen. Word je toch gestoken? Dan kan je enkele dingen doen tegen de pijn. Plassen bijvoorbeeld, of is dat maar een fabeltje?
Waarom je de stroming in de Noordzee nooit mag onderschatten
Ieder jaar hoor je redders aan de Belgische kust oproepen om niet in onbewaakte zones te zwemmen. Met reden, weten Noordzeespecialisten Jana Asselman, Sara Vandamme en Colin Janssen. Want er beweegt wel wat onder het wateroppervlak.
