Ieder jaar hoor je redders aan de Belgische kust oproepen om niet in onbewaakte zones te zwemmen. Met reden, weten Noordzeespecialisten Jana Asselman, Sara Vandamme en Colin Janssen. Want er beweegt wel wat onder het wateroppervlak.
Stromingen
Daar heb je het gevreesde woord: stroming. Colin Janssen: “Stroming hoeft niet gevaarlijk te zijn, je moet gewoon weten wat je moet doen. Zo krijg ik schrik als ik mensen op een golfbreker zie. Als je uitglijdt over de algen en in zee terechtkomt, ben je echt in gevaar. Tot 50 meter naast zo’n golfbreker heb je muistromen, die je meenemen in zee.”
“Als de golven op een obstakel stoten zoals een golfbreker of een zandbank, ontstaan er ophopingen van water. Dat overtollige water moet weg en stroomt versneld onder het zeeoppervlak weer naar zee. Die muistromen zijn sneller dan je kan zwemmen - zelfs sneller dan een olympisch kampioen! - en dus word je meegesleurd.”
Meedrijven en zingen
Tegen de stroom inzwemmen is dan het laatste wat je moet doen. Maar wat dan wel? Jana: “Op je rug drijven en je laten meevoeren door de stroming.” Colin voegt toe: “Als je voelt dat de stroming vermindert, kan je loodrecht op de stroming wegzwemmen om in de gewone zee terecht te komen.” Paniek is sowieso een slechte raadgever. Om hulp roepen doe je best niet, weet Jana: “Je kan eigenlijk beter zingen dan roepen: je verbruikt minder energie en je blijft rustiger.”
Onderstroom
Naast de muistromen heb je de onderstromen. Oneffenheden creëren de muistromen, maar het zijn de wind en de beweging van de bovenstroom aan de oppervlakte van het zeewater die onderstromen veroorzaken. “Bij ons komt vaak een westenwind voor en die duwt via de bovenstroom het water op het strand, waardoor je een teveel aan water krijgt. Dat water moet terug naar zee en dat gebeurt langs de bodem van de zee. Deze stroming heet de onderstroom en die kan zo sterk zijn dat die je benen vanonder je lichaam trekt voor je het goed en wel beseft”, zeg Colin.
“Daarom ga je beter niet te diep bij het zwemmen of pootjebaden”, aldus Sara. “Als de stroming sterk is en je staat tot je nek in het water, is het bijna niet mogelijk om recht te raken als de stroming je omver trekt.”
Minder vuil dan de Middellandse Zee
Op zo’n moment helpt het niet dat je ook niets ziet in het troebele water. Is de Noordzee dan zo vuil? Jana is categoriek: “De helderblauwe Middellandse Zee is veel vuiler dan onze Noordzee. De Noordzee is troebel door de ondergrond, de wieren en algen, niet door vervuiling.” Colin vult aan: “De Belgische badplaatsen krijgen al meer dan tien jaar de hoogste EU-score voor waterkwaliteit. Dat komt omdat we al lang niet meer rechtstreeks in zee lozen.”
Zorgeloos zwemmen in de zee kan. Zolang je weet wat je doet en geen onnodige risico’s neemt.
Jana Asselman is professor in Mariene Biotechnologie, verbonden aan Ostend Science Park, het eerste Belgische wetenschapspark dat zich toelegt op bedrijven uit de mariene en maritieme sector. Onderzoekers, bedrijven en overheidsinstanties werken er intensief samen aan de blauwe economie. Haar onderzoek spitst zich toe op de interacties tussen de zee en de menselijke gezondheid. Ze is gefascineerd door kwallen. “Ik vind die mooi, ze dansen zo sierlijk en rustgevend op en neer in zee, in de mooiste kleuren en vormen.”
Professor Colin Janssen (faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, vakgroep Dierwetenschap en Aquatische Ecologie) startte zijn academische carrière als ecotoxicoloog en (toegepast) mariene ecoloog, vandaag legt hij zich net als Jana Asselman en Sara Vandamme toe op het onderzoeksdomein van ‘Ocean & Human Health’. “Van mijn vroegste kindertijd was het strand mijn speeltuin. Ik nam mijn vondsten altijd mee naar huis, vaak tot groot ongenoegen van mijn moeder (lacht).”
Sara Vandamme is coördinator bij Marine@UGent. Ze woont en werkt aan zee en is een getrainde zeezwemster. Sara heeft aan den lijve een steek van een pieterman meegemaakt. “Enorm pijnlijk, gelukkig had er iemand warme koffie bij die ik er direct overgoot!”
Dit artikel werd voor het eerst gepubliceerd op 7 juli 2022. De geïnterviewden werden opnieuw gecontacteerd voor een actuele stand van zaken in september 2024.
Lees ook
De kust op voorschrift: op zoek naar het helende effect van de zee
Heeft de kust een helend effect? Harde bewijzen zijn er voorlopig nog niet.
De blauwe economie: een zee van mogelijkheden
Zeventig procent van de aarde wordt bedekt door water, en we weten nog maar een fractie van wat al dat water ons te bieden heeft. De blauwe economie ontdekt steeds meer schitterende toepassingen en oplossingen die verscholen liggen op en onder het zeeoppervlakte.
Gezonken oorlogsschip laat nog steeds sporen na in de Noordzee
In de Tweede Wereldoorlog zonk het patrouilleschip John Mahn voor de Belgische kust. Bio-ingenieurs van de UGent bestudeerden samen met het Vlaams Instituut voor de Zee de impact ervan op het leven in de Noordzee.
Zwemmen in de Noordzee: is dat wel veilig (met al die kwallen)?
Kwallen zijn voor veel strandgangers het laatste dat ze willen zien, laat staan voelen in het water. Toch hoeven we ons niet al te veel zorgen te maken en valt het heus wel mee met het gif van onze kwallen. Word je toch gestoken? Dan kan je enkele dingen doen tegen de pijn. Plassen bijvoorbeeld, of is dat maar een fabeltje?
