Niet veel mensen kennen het: buikvlieskanker. Nochtans treft de ziekte, vooral als uitzaaiing van een andere kanker, heel wat patiënten. Helaas is het vaak te laat als je die diagnose krijgt: bestaande behandelingen slaan amper aan. Baanbrekend onderzoek van professor Wim Ceelen resulteert nu in nieuwe veelbelovende behandelingen. En dat dankzij de erfenis van een overleden patiënt.
Zes jaar geleden richtte die patiënt samen met professor Wim Ceelen, kankeronderzoeker en gastro-intestinaal chirurg, het Fonds Buikvlieskanker op, en dat met één doel: het fonds in zijn testament opnemen. “Schenkingen zijn voor ons zeer belangrijk. Als die zouden wegvallen, komen we voor bepaalde uitgaven in de problemen, en dan komt ons onderzoek in het gedrang”, vertelt Wim.
Bijzonder lage levensverwachting
Dat onderzoek is broodnodig: de levensverwachtingen bij buikvlieskanker zijn vandaag nog altijd bijzonder laag. Vaak is het een teken van vergevorderde kanker, en gaat het gepaard met uitzaaiingen. Dan bestaat er momenteel zelfs geen behandeling. Al komt daar, onder andere dankzij onderzoek van Wim, binnenkort verandering in.
Bij buikvlieskanker hechten tumorcellen zich op het buikvlies, een vlies dat de binnenkant van de buik, maar ook alle organen in de buikholte bekleedt, zoals de maag, darm, eierstokken of lever. Vaak komen die cellen daar terecht als uitzaaiing van andere tumoren in de buikholte.
Labo in testament
Bij een heel kleine groep patiënten ontstaat de kanker op het buikvlies zelf. Wim: “Dat noemen we mesothelioom of ‘asbestkanker’: het is vergelijkbaar met de vorm van longkanker die door asbest veroorzaakt wordt.” De patiënt die zijn erfenis aan de onderzoeksgroep van Wim schonk, leed aan deze vorm.
Zijn behandeling verliep in eerste instantie zeer goed. “Hij leefde zelfs een aantal jaren in goede gezondheid. Maar zijn ziekte begon zich op een bepaald moment opnieuw te ontwikkelen. Tot hij de strijd verloor.” Het was de uitdrukkelijke wens van de man om het onderzoek naar de ziekte te steunen. “Tijdens een van onze gesprekken vertelde hij me dat hij het labo in zijn testament zou opnemen”, vertelt Wim. “Om dat te kunnen doen, hebben we het Fonds Buikvlieskanker opgericht: een belangrijke stap voor het onderzoek naar de behandeling van de ziekte.”
Buikvlieskanker is vaak een uitzaaiing van een eerdere tumor. Deze CT-scan van een vrouwelijk bekken toont vochtophoping (blauw) ten gevolge van buikvlieskanker. Die is op zijn beurt het gevolg van een tumor op de eierstok (rood).
Dure publicaties
Wim legt het belang uit: “Meestal financieren organisaties als Stichting Tegen Kanker, Kom op Tegen Kanker, het IOF (Industrieel Onderzoeksfonds) of het FWO (Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek) die onderzoeken. “Met dat geld betalen we onze personeelskosten: die zijn natuurlijk noodzakelijk. Maar die financiering kan je niet voor zomaar alles inzetten. Daarom maken schenkingen echt het verschil, ook via een testament.”
Hij geeft het voorbeeld van wetenschappelijke publicaties. “Die zijn heel belangrijk: ze brengen de bal aan het rollen richting innovatieve behandelmethodes. Maar invloedrijke medische tijdschriften vragen daar al snel 3.500 of zelfs 10.000 euro voor. Met het fonds zijn we in staat onze studies te publiceren en zo onze onderzoeksresultaten wereldkundig te maken.”
Chemo vernevelen
Het laat de onderzoeksgroep van Wim toe voort te werken op de piste met chemoverneveling. Meestal komt buikvlieskanker voor als uitzaaiing van andere kankers. Zoals bij darmkanker, een van de meest voorkomende kankers. “Maar liefst 15% van de patiënten met darmkanker ontwikkelt buikvlieskanker”, aldus Wim. “Bij pancreaskanker is dat zelfs de helft. Mensen met uitzaaiingen op het buikvlies hebben die bovendien vaak ook op de longen of in de lever. Zij zijn eigenlijk niet meer te genezen.”
Voor die groep was er vroeger zelfs helemaal geen behandeling. Daar komt nu gelukkig verandering in. Wim: “Momenteel onderzoeken we behandelmethodes die de ziekte stabiliseren. We zien bijvoorbeeld veelbelovende resultaten bij pipac-behandelingen, waarbij we via een kijkoperatie de chemotherapie rechtstreeks in de buikholte vernevelen, als een aërosol.”
Nog altijd kunnen die behandelingen de ziekte niet genezen: ze blijven dus palliatief. “Maar we krijgen de kanker zo wél onder controle”, vertelt Wim. “We kunnen de levensduur en de levenskwaliteit verlengen, en maken er zo een chronische ziekte van. Dat is al een heel grote stap.”
Dure toestellen
Daarnaast zijn giften en testamenten essentieel om bijvoorbeeld onverwachte kosten te dekken. Kankeronderzoek vereist kwalitatief hoogtechnologisch, en dus duur, materiaal. Bij het pipac-onderzoek, bijvoorbeeld, gebruiken onderzoekers beelden van hogesnelheidscamera’s om te bestuderen hoe chemovernevelingen interageren met tumorweefsels. Wim: “Als een toestel defect is, moeten we dat onmiddellijk kunnen herstellen of vervangen. Anders komt ons onderzoek in gedrang. Die kosten lopen al snel op.”
Voor een ander onderzoek werkt zijn onderzoeksgroep met een gesofisticeerde MRI-scan: “We ontwikkelen een methode om de fysische eigenschappen van tumoren te meten”, legt hij uit. “Het is heel belangrijk om die te kennen. We weten bijvoorbeeld dat pancreastumoren heel hard en stijf zijn, en dat ze daardoor amper op chemotherapie reageren. Vroeger konden we die eigenschappen enkel kennen na een biopsie. Dankzij een dynamische contrast-MRI kan dat in de toekomst ook op een niet-invasieve manier. Dat is minder ingrijpend voor de patiënt, en we kunnen zo sneller en gerichter behandelen.”
Hoe dan ook: sinds de oprichting van het fonds krijgt de onderzoeksgroep meer en meer giften binnen, als een soort sneeuwbaleffect. Wim: “Daar zijn we heel dankbaar voor. Daardoor kunnen we de verschillende buikvliestumoren zoveel mogelijk proberen doorgronden en patiënten betere levenskansen bezorgen.”
Wim Ceelen voert als hoogleraar baanbrekend onderzoek aan de vakgroep Structuur en Herstel van de Mens en leidt het labo Experimentele Heelkunde. Daarnaast is hij als chirurg verbonden aan het UZ Gent. Zijn passie voor kankeronderzoek combineert hij met die voor literatuur. Hij schreef al een paper over de kankerdiagnose, operatie en doodsoorzaak van Ivan Turgenev.
Lees ook
Hoe kleine zebravissen de wetenschap vooruithelpen
Met 15.000 zijn ze, de zebravissen in de Core Zebrafish Facility Ghent op de site van UZ Gent. Ze worden er in de beste omstandigheden gekoesterd en verzorgd als proefdier door de onderzoekers van het Centrum Medische Genetica.
UGent en spelers in de kinderopvang slaan de handen in elkaar voor een betere kinderopvang
De komende vier jaar loopt er via de Leerstoel Kinderopvang een onderzoek aan de UGent naar de pedagogische kwaliteit van de kinderopvang in Vlaanderen. Het onderzoek komt er door een unieke samenwerking van belangrijke private en publieke spelers in de kinderopvang.
“Studenten geneeskunde oefenen op levensechte modellen dankzij testament van huisarts”
Hoe voelt een vergrote prostaat aan? Of een knobbeltje in de borst? En hoe leg je een urinesonde aan? Dankzij de nalatenschap van een huisarts kunnen studenten geneeskunde ook zonder echte patiënten hun vaardigheden oefenen in een gloednieuw zelfleerstation.
Hoe het testament van een huisarts studenten geneeskunde helpt
Guy De Cloedt, UGent-alumnus en voormalig huisarts in Gent, overleed twee jaar geleden onverwacht aan een infectie. Met zijn nalatenschap werd een fonds opgericht dat het skillslab van de faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen ondersteunt. Dokters in spe kunnen zo hun medische vaardigheden beter oefenen.
