Geassisteerde voortplanting bij paarden stelt wetenschappers voor een raadsel. De makkelijkste en snelste manier, in-vitrofertilisatie (ivf), lukt bij paarden om een nog onbekende reden niet. Dat er toch een alternatief is, is voor een groot stuk te danken aan het pionierswerk van professor Katrin Hinrichs (links op de foto), die een eredoctoraat krijgt aan de UGent.
Hinrichs legde een groot deel van de basis voor ICSI bij paarden. Een techniek die veel arbeidsintensiever is dan een standaard ivf, omdat de spermacel handmatig met een pipet in de eicel wordt geïnjecteerd. Maar het is voorlopig wel de enige valabele optie voor de bevruchting van eicellen van paarden in het labo. Professor Ann Van Soom van de faculteit Diergeneeskunde en promotor van het eredoctoraat omschrijft Hinrichs als absolute wereldtop. En samen met die wereldtopper wil de UGent eindelijk die ene knoop ontwarren: waarom lukt ivf niet bij paarden?
Open en meedenkend
“Niemand weet waarom”, zegt professor Van Soom. “Toen we in 2006 met onderzoek naar ivf bij paarden begonnen aan de UGent, heb ik professor Hinrichs gecontacteerd om meer te leren. Zij was heel open over haar techniek en ze deelde enthousiast haar trucs om te slagen. Kort erna kwam ze naar ons labo in Gent. Ze vertelde over haar experimenten, ook de experimenten die niet gelukt waren. Ik vond Katrins visie enorm verfrissend. Zulke mensen ontmoet je weinig in de onderzoekswereld: iemand die zo open is en met je meedenkt.” Niet veel later werd het eerste proefbuisveulen geboren in Gent. De UGent was daarmee een van de pioniers van de in-vitroproductie van paardenembryo’s in Europa.
De samenwerking bleef niet beperkt tot dat ene labobezoek. Ann Van Soom: “We konden altijd terecht bij haar met vragen. Ons onderzoek maakte ondertussen mooie vooruitgang. Op den duur hadden we zo veel contact dat we samen een project hebben aangevraagd over ivf bij het paard, zo'n tien jaar geleden. Om die harde noot eindelijk eens te kraken. Onze samenwerking is dus een wisselwerking en zeker geen eenrichtingsverkeer.”
Kerstmis
Katrin Hinrichs beaamt volmondig. Ze kijkt uit naar een volgend bezoek aan Gent. “Het is erg verrijkend om samen te werken met iemand als professor Van Soom die voortdurend denkt en kijkt. Ze heeft ook altijd geweldige studenten met nieuwe ideeën om iets net een beetje anders aan te pakken. In je eigen team staan de neuzen soms te vaak in dezelfde richting, dan is het leuk om samen te werken met mensen die andere verklaringen zien voor bepaalde fenomenen. Wat je dan weer aan het denken zet. Ons labo heeft al verschillende Gentse methodieken getest en overgenomen.”
Een voorbeeld van hun interactie zijn de gesprekken die professor Hinrichs voerde met UGent doctoraatsstudent Bart Leemans, die vooruitgang boekte met zijn onderzoek naar veranderingen in sperma, gelinkt aan de bevruchting. Katrin Hinrichs: “Toen Bart me zijn data deelde van drie jaar onderzoek, voelde dat als Kerstmis! Het was onderzoek waar ik enkel maar kon van dromen omdat op er op dat moment geen doctoraatsstudent in mijn labo zich daarop toelegde. Zijn bevindingen combineerden we met enkele observaties van mij en zo kwam er een kruisbestuiving op gang, die leidde tot een hele reeks van nieuwe studies.”
Mislukte experimenten
Katrin Hinrichs is niet enkel heel open over haar technieken, maar deelt ook haar mislukte experimenten. Daar heeft ze een goed reden voor: “Je raakt niet vooruit als iedereen altijd dezelfde problemen probeert op te lossen. Daarom deel ik niet alleen wat werkt, maar ook wat niet werkt. Op die manier verspillen andere onderzoekers geen tijd om na te gaan of iets werkt waarvan wij al hebben ontdekt dat het niet werkt. Er zijn zo weinig mensen die onderzoek doen naar geassisteerde reproductie bij paarden, dat we op elkaars werk moeten voortbouwen. En je kan geen kennis opbouwen zonder communicatie.”
De bijzonderheden van de biologie van de geslachtscellen en de mechanismen van de bevruchting bij het paard zijn moeilijk te doorgronden, en toch heeft Katrin Hinrichs in de afgelopen decennia enkele doorbraken van wereldklasse bereikt. Hoe is ze daarin geslaagd? "Door altijd kritisch naar bevindingen te kijken en het te herkennen wanneer er iets interessants is gebeurd. Deze eigenschap onderscheidt volgens mij de goede wetenschapper van de gemiddelde," meent ze. "Veel doorbraken gebeurden bij toeval, of waren niet gepland. Dat is niet ongewoon in de wetenschap! Maar je moet het herkennen als het gebeurt, en je afvragen: "Waarom?"
“En soms moet je een stap terug durven doen”, voegt ze er nog aan toe. Door na lang zoeken te kiezen voor een methode waar men al tien jaar vanaf gestapt was bij andere diersoorten, kraakte ze de code om via ivf tot de ontwikkeling van embryo’s te komen, en dus tot veulens via ICSI. Elke doorbraak leidde tot een volgende doorbraak, omdat ze zich laat leiden door dat ene simpele woordje: waarom?
Op zoek naar de heilige graal
Met welke waaromvraag zit ze nu? “Waarom standaard ivf niet lukt bij paarden”, zegt ze zonder aarzelen. “Dat we die knoop nog altijd niet ontward hebben, vind ik hinderlijk voor ons onderzoeksdomein. Hoe kunnen we met opgeheven hoofd omgaan met onderzoekers van andere diersoorten als we zelfs niet weten waarom standaard ivf bij paarden niet werkt?”
En, doet de UGent mee aan deze queeste? Als het van professor Van Soom afhangt zeker en vast wel. “Ook wij zijn van plan om de zoektocht terug op te pikken - na corona - met een nieuw onderzoeksproject over ivf bij het paard. En dan nemen we zeker opnieuw contact op met Katrin Hinrichs.”
Lees ook
Ish Ait Hamou ontvangt eredoctoraat voor zijn unieke verbindende kracht
Voormalig choreograaf en auteur Ish Ait Hamou gaat geen moeilijke thema’s uit de weg. Met zijn verhalen verbindt hij de harten van mensen uit alle hoeken van de samenleving, en creëert hij een platform voor dialoog en begrip. Dankzij die unieke verbindende kracht ontvangt hij een eredoctoraat van de UGent.
Een hart voor dieren en een olifantenvel: medewerkers van de Dierenkliniek over hun job
“Als ik een dier kan helpen beter te worden en het terug kan geven aan het baasje, is mijn dag goed”, klinkt het bij dierenartsassistente Stephanie Stockman en studente diergeneeskunde Fleur Manssens. “Maar het loopt niet altijd vrolijk af.”
De dierenkliniek renoveert om dezelfde topzorg voor honden en katten te kunnen blijven bieden
De gebouwen en het materiaal van de hospitalisatieafdeling van de Kliniek Kleine Huisdieren van de UGent zijn dringend aan vernieuwing toe.
Babyboom in de dierenkliniek dankzij professor Ann Van Soom
Kunstmatige bevruchtingsmethodes, zoals IVF en ICSI, zijn bij de mens al vrij succesvol. Maar dat geldt niet voor alle zoogdieren. Bij paarden leek het bijvoorbeeld lang een onmogelijke klus. Tot Ann Van Soom en haar team zich erop toelegden.
