Het vinden van een vliegtuig in de oceaan is een huzarenwerk. Want slechts een klein deel van de oceaanbodem is in kaart gebracht. Hoe beginnen wetenschappers hier aan? Marien geoloog David Van Rooij neemt je mee op speurtocht met sonartechnologie.
De zoektocht naar een wrak begint bij de laatst gekende positie vertelt David Van Rooij: "Voor oude wrakken kijken we naar historische bronnen zoals logboeken of vaarroutes. Voor een vliegtuig bestaat er een punt waar het letterlijk en figuurlijk van de radar is verdwenen. Dat is natuurlijk niet de plaats waar het toestel op de zeebodem ligt, maar het geeft wel een idee voor een grote zoekzone."
Makkelijker in ondiep dan in diep water
Onderzoek van de zeebodem is niet evident. Op dit moment is trouwens maar één vijfde van de zeebodem van onze planeet met een voldoende nauwkeurigheid in beeld gebracht. Het succesvol terugvinden van een wrak hangt erg af van de bereikbaarheid van de zoekplaats. "Het is makkelijker om een wrak terug te vinden in ondiep water dan in diep water. Ondiep water ligt meestal dicht bij de kust en is daardoor ook vrij goed gekend. Een camera naar de zeebodem sturen duurt daar maar enkele minuten. Maar in diep water kan het ettelijke uren duren vooraleer de camera op de zeebodem is geland."
Kijken met geluidsgolven
Bij de zoektocht naar een wrak worden verschillende technieken gebruikt. Met sonar wordt gezocht naar verschillen in het onderzeese reliëf waar geen geologische verklaring voor te vinden is en waar dus objecten van menselijke oorsprong kunnen liggen. David Van Rooij: "Het principe is hetzelfde als echolocatie bij vleermuizen waarbij de weerkaatsing van geluid wordt gebruikt om de omgeving te verkennen. Bij een zeebodemonderzoek worden een of meerdere signalen uitgezonden vanaf de onderkant van het schip en aan de hand van de reistijd van het geluid wordt de diepte van de zee gemeten."
Naast bodemreliëf is het bij de zoektocht naar een vliegtuig ook belangrijk om onderscheid te kunnen maken in de verschillende materialen die op de zeebodem liggen. "We willen een verschil kunnen zien tussen zand, klei, metaal en hout. Daarvoor gebruiken we de backscattertechnologie waarmee we samenstelling van de bodem kunnen tonen." Deze beelden worden gemaakt aan de hand van het verlies in energie op de geluidsgolven die terugkomen van de zeebodem. Bepaalde materialen zijn een perfecte akoestische spiegel, maar andere zorgen voor absorptie of reflectie. Denk bijvoorbeeld aan het verschil tussen geluid in een lege kamer of in een kamer die aangekleed is met tapijten en gordijnen.
Nog veel werk aan de winkel
Het is dus niet evident om een gecrasht vliegtuig in de oceaan terug te vinden. "Er bestaan genoeg mariene onderzoekstechnologieën om onze zeebodem nauwkeurig in kaart te brengen. Maar lukraak onderzoek werkt niet. We zullen heel veel tijd op een onderzoeksschip moeten doorbrengen en ook verschrikkelijk veel geduld hebben. Misschien kunnen over een tiental jaar autonoom duikende voertuigen het werk voor ons doen. Maar het kan nog langer duren, 20 jaar of meer, vooraleer we de volledige zeebodem van onze aarde op een voldoende nauwkeurige manier in kaart hebben gebracht. Er is dus nog veel werk aan de winkel."
Lees ook
Waarom is het zo moeilijk om een aardbeving te voorspellen?
Aardbevingen hebben een verwoestende kracht. Stel je eens voor hoeveel schade en menselijk leed je zou kunnen vermijden als je zo'n aardbeving zou kunnen voorspellen. Dat is precies wat geoloog Katleen Wils onderzoekt. Of dat haalbaar is en hoe ze dat dan zou doen, ontdek je in dit filmpje.
De Belgica & UGent: op koers naar kennis over de wereldzeeën
Met de doop van het nieuwe ultramoderne onderzoeksschip Belgica vorige maand, breekt een nieuw tijdperk aan voor de mariene wetenschappen in ons land. Zeker aan de UGent is de koers van de mariene wetenschappen al jarenlang, ja zelfs al meer dan een eeuw, nauw verweven met die van de onderzoeksschepen.
Professor Veerle Cnudde laat geen steen onomgekeerd
Op de smartphone van professor Veerle Cnudde staan heel wat foto’s van oude, verweerde stenen. Vooral van natuursteen, gebruikt bij de constructie van oude gebouwen, zoals het Gravensteen. Met haar onderzoek wil ze de stenen – en dus ook de gebouwen – beter beschermen. Want “als je het gewoon zo laat, blijft er op termijn niet veel meer van over.”
Wetenschap: een zaak van onderzoekers én communicatoren
Wat is de rol van communicatie in wetenschappelijk onderzoek? Essentieel, volgens professor Iain Stewart. Geoloog, maar vooral ook wetenschapscommunicator met onder andere talloze reeksen voor de BBC op de teller. “Het is meer dan informeren. Ik wil mensen ook raken.”
