Mensonwaardige situaties en gruwelijke taferelen, maar de oorlog in Oekraïne creëert ook een onverwachts effect dat ook de Russische president Poetin niet kon voorspellen. “Oekraïne was een kunstmatig land volgens Poetin. Hij heeft er eigenhandig voor gezorgd dat de Oekraïense identiteit sterk afgelijnd is. En die is nu echt anti-Russisch”, legt UGent-professor Aleksey Yudin, zelf met Oekraïense roots, uit.
“De eerste twee weken van de oorlog heb ik weinig geslapen. Niet alleen omdat ik schrok dat Rusland zo plots mijn land binnenviel, maar ook omdat het me persoonlijk aanbelangt. Ik ben geboren en getogen in Odessa, een havenstad in het zuiden van Oekraïne. Mijn moeder woonde er nog, maar kon nergens heen”, vertelt Aleksey Yudin, UGent-professor aan de opleiding Oost-Europese Talen en Culturen.
De ene ontploffing na de andere
“Mijn moeder verbleef er alleen en ze zit in een rolstoel, waardoor ze haar appartement niet kon verlaten. Ik moest haar via Skype proberen geruststellen dat alles goed zou komen. Ondertussen hoorde ik op de achtergrond het luchtalarm. Het was een enorm stressvolle periode.”
Ondertussen is de moeder van professor Yudin bij hem in Gent. “Dankzij het fantastische werk van vrijwilligers, kon ze naar Moldavië vluchten. In hoofdstad Chisinau kreeg ze zelfs gratis verblijf aangeboden. De volgende dag bracht een andere vrijwilliger haar naar Roemenië, waar ik haar kon ophalen. Nu ze bij mij is, slaap ik een pak beter. Maar de oorlog is een permanente bron van stress.”
Veel verwantschap
Aleksey Yudin is geboren en getogen in Oekraïne. Zijn moeder heeft Oekraïense roots, zijn vader Russische. “Beide culturen zitten in mij en ik spreek ook de beide talen, net als veel Oekraïners. De talen liggen heel dicht bij elkaar, zoals Nederlands en Duits.”
Ook de culturen leunen dicht bij elkaar aan. “Er is veel verwantschap, zeker in Oekraïne. Een groot deel van de Oekraïners heeft Russisch als moedertaal. In België is er een vrij duidelijke taalgrens, in Oekraïne was die er nooit. Die mooie mix zag je overal. Elk jaar wordt in Lviv, een grote stad in het westen van Oekraïne, een bekende boekenbeurs georganiseerd. Daar vond je in het verleden zowel literatuur in het Russisch als in het Oekraïens, zonder problemen.”
Afgelijnde identiteit
“Sinds de annexatie van de Krim in het begin van de Donbas-oorlog in 2014 ligt dat gevoeliger. En nu is is de aanwezigheid van boeken in het Russisch aan de boekenbeurs van Lviv onmogelijk geworden. De Russische president Vladimir Poetin heeft met de annexatie van de Krim en het aanwakkeren van oorlog in Donbas in 2014 het omgekeerde bereikt van wat hij eerst voor ogen had. Hij wilde aantonen dat Oekraïne een kunstmatig land is zonder identiteit en zonder een verenigde politieke natie.”
Tot voor de oorlog klopte dat ook deels, geeft Aleksey toe. “Een stuk van de Russischtalige Oekraïners deelde dat standpunt. Er was een tijd dat je voor je in Odessa in een taxi stapte, goed moest kijken. Was de chauffeur pro-Oekraïens of pro-Russisch? Welk vlaggetje hing in de auto: Oekraïens of van de stad Odessa (en dus met pro-Russische ideeën)? Je luisterde goed naar wat de chauffeur zei om niet in een onnodige discussie of conflict te verzeilen. Zo gevoelig lag identiteit”, vertelt hij. “Die tijd is nu voorbij. Oekraïne bestaat nu wel degelijk. De Oekraïense identiteit werd nog nooit zo duidelijk afgelijnd als nu en ze hangt nu niet van de taal af. Zelfs de mensen die vroeger in het geheim naar Rusland keken, zijn Oekraïense patriotten geworden en tonen hun bereidheid om hun stad tegen de vijand te verdedigen”.
Memes als uitlaatklep
Dat is ook zichtbaar in spotprenten en internetmemes. “Het is opvallend hoeveel memes er al verschenen op sociale media en in chatgroepen. De memes vormen een soort van creatieve uitlaatklep, zonder dat je een professionele tekenaar moet zijn. Op een vaak humoristische manier verwerk je een deel van het trauma.”
Een andere opvallende verandering, is het gebruik van scheldwoorden. “Vroeger was het ‘not done’ om in het openbaar scheldwoorden te gebruiken en al zeker niet in de krant of op televisie. Die regel is overboord gegooid. Het is oorlog, dus een beetje vloeken kan geen kwaad meer.”
Einde conflict
Hoe en wanneer de oorlog zal eindigen, daar durft de professor geen uitspraken over doen. “Het begin is even moeilijk te voorspellen als het einde. De escalatie van het conflict heeft ons allemaal verrast. Niemand zag het aankomen, hoewel de dreiging er al langer is. Volgens de Russen is de oorlog nog maar net begonnen. De Oekraïners weten dat die al acht jaar bezig is, sinds de annexatie van de Krim in 2014.”
Aleksey Yudin: “Het einde voorspellen is dus moeilijk. Ik hoop dat het snel zal eindigen, maar niemand weet wat er in het hoofd van Poetin omgaat. Bovendien houdt hij zich niet aan gemaakte afspraken, dus je kan er niet op vertrouwen. Hoe dan ook, de nasleep zal nog lang duren. Stel dat de oorlog relatief snel eindigt, dan nog moet het land heropgebouwd worden. Dat doe je niet in vijf jaar. Zelfs niet in tien.”
De opleiding Oost-Europese talen en culturen is uniek in Vlaanderen, zelfs in Europa. De opleiding is geen klassieke taal- en letterkunde, maar een mix van taal en cultuur. Die twee beïnvloeden elkaar voortdurend, dus moet je ze wel samen benaderen.
De UGent is bovendien de enige universiteit in Vlaanderen waar je de opleiding Oost-Europese talen en culturen kan volgen en waar je twee of meer Slavische talen kan combineren. Wil je meer weten over de opleiding? Neem een kijkje op de studiekiezer-pagina.
Lees ook
Annelies keerde terug naar de universiteit om Oekraïens te leren
Een diploma behalen is niet noodzakelijk het eindpunt van je studentenleven. Zelfs jaren nadat je afstudeerde, kan je onder het motto levenslang leren nieuwe opleidingen volgen. Uit praktische overweging: het helpt je professionele carrière verder vorm te geven. Of puur uit eigen interesse.
Oekraïense vluchteling verzorgt bijenkolonies aan de UGent
Olexiy Lyamtsev is aan het werk bij de faculteit Wetenschappen. Hij verzorgt daar de bijenkolonies van Honeybee Valley, een onderzoeksgroep geleid door professor Dirk de Graaf die focust op de dalende bijenpopulatie in het wild. Ook inventariseert hij de museumcollectie van de Eva Crane Trust, een kenniscentrum voor imkerij.
Doet het Westen ook aan propaganda in de oorlog tussen Rusland en Oekraïne?
Wordt jouw perceptie over de oorlog in Oekraïne bepaald door de overheid? Vormt de pers jouw mening over het conflict of gaat het net andersom? Of is er iets anders aan de hand? Twee professoren aan de UGent bekijken de berichtgeving over de oorlog in Oekraïne en leggen bloot hoe men denkt over oorlog in het Westen.
