Open science en open access, het zijn twee kernbegrippen in het huidige wetenschappelijke landschap. Aan de UGent is de Boekentoren voortrekker in dat verhaal, door gigantische stappen op het gebied van digitalisering. En daar is iedereen (onderzoekers in het bijzonder) bij gebaat.
140.000 unieke bezoekers per dag. Zo veel mensen bekijken de boeken uit de UGent-collectie op Google Books. 300.000 boeken uit de volledige collectie zijn al gedigitaliseerd, degene die volgen worden per 5.000 tegelijkertijd klaargemaakt. Duizelingwekkende cijfers en een prioriteit voor de Boekentoren.
Google Books
Onderzoekers van overal ter wereld kunnen die kennis raadplegen en gebruiken voor hun onderzoek. “Wetenschappers en beleidsmakers spreken vaak over ‘open science’, waarbij onderzoeksdata gedeeld wordt met de wereld zodat anderen er kunnen op voortbouwen. In de praktijk zie je dat heel wat boeken en data toch niet beschikbaar zijn. Dat soort scenario’s vermijden wij maximaal”, vertelt Hendrik Defoort, de collectiebeheerder van de Boekentoren.
De UGent is tot op heden de enige Belgische universiteit die meewerkt aan het Google Books-project. De collectie van de Gentse universiteit pronkt er tussen die van prestigieuze instellingen als Harvard, Stanford en Oxford University. “Sinds 2007 zijn er al 300.000 boeken gedigitaliseerd. Nu bereiden we nieuwe ladingen van rechtenvrije boeken voor.”
Enorme rijkdom
Bij die nieuwe ladingen moet het beste nog komen. “Onze collecties van tijdens de belle époque en de periode net voor de Eerste Wereldoorlog horen bij de wereldtop. We zitten op een enorme rijkdom uit die tijd, omdat ons land toen heel wat rijkdom genereerde. Als toenmalige rijksuniversiteit plukten we daar mee de vruchten van.”
De Boekentoren trekt voluit de kaart van ‘open access’ en dat zorgt regelmatig voor nieuwe ontdekkingen. “Ik kreeg onlangs een mail van de voormalige bibliothecaris van Chateau La Brède bij Bordeaux, waar de bibliotheek van Montesquieu wordt beheerd. Via Google Books ontdekte hij in een van onze boeken een autograaf van de Franse filosoof Montesquieu. Kennis omtrent onze collectie die we anders nooit zouden hebben. Hoe het boek bij ons raakte in de negentiende eeuw weten we niet, maar in elk geval weten ze nu in La Brède dat een van de werken uit de auteursbibliotheek van Montesquieu in de Gentse Boekentoren staat.”
Erfgoedcollectie door bewaarbeleid
De boekencollectie die je op Google Books kan vinden is één ding, de erfgoedcollectie reikt nog een pak verder. “Je kan het zo gek niet bedenken of je vindt het in onze collectie”, zegt Hendrik. “In de negentiende eeuw werd extreem zelden iets weggegooid, waardoor we nu een van de grootste erfgoedcollecties van Vlaanderen hebben. Daar zijn we bijzonder trots op.”
Denk aan naamkaartjes van prostituees uit de negentiende eeuw, tot het archief van een Diests gasthuis uit de veertiende tot de zeventiende eeuw en zelfs de eerste broodzak van de bekende Gentse bakkerij Bloch. Of heb je interesse in glasplaten? In de Boekentoren vind je er meer dan 60.000 van, net als 40.000 topografische beelden en 17.000 affiches. “Van Sabena bijvoorbeeld hebben we prachtige affiches. Maar ook reclameborden voor dorpsfeesten uit de negentiende eeuw en tal van verkiezingsaffiches”, vertelt Hendrik. “We hebben alles, behalve textiel en muziekinstrumenten.”
Zelf scannen
Ook hier is digitalisering het sleutelwoord. “Wat is het nut van zo’n immense erfgoedcollectie als je die niet kan ontsluiten?” Dus digitaliseert de Boekentoren aan de lopende band. “We werken op basis van wat onderzoekers opvragen. Een onderzoeker vraagt bijvoorbeeld een middeleeuws handschrift digitaal op. Wij gaan daar onmiddellijk mee aan de slag: in ons eigen scanatelier maken we scans in hoge resolutie. De aanvrager betaalt daar een democratische prijs voor. Nadien kan iedereen de scan raadplegen in onze online catalogus.”
De snelheid waaraan ze dat doen, is bewonderenswaardig. “Op onze website engageren we ons om scans binnen de tien dagen af te leveren. In realiteit is dat vaak binnen de 48 uur”, vertelt Hendrik. “Dat komt omdat we mensen hebben met de juiste attitude en beroepstrots: zij willen iedereen zo snel mogelijk helpen. Bovendien hebben we – als enige erfgoedbibliotheek in Vlaanderen – nog een restauratieatelier in huis. Bij twijfel over hoe we een bepaald item moeten aanpakken, kunnen we die expertise onmiddellijk inschakelen.”
Mondiaal opgemerkt
De omvang en kwaliteit van de collectie en de snelheid waaraan de hogekwaliteitscans worden doorgestuurd, dat wordt mondiaal opgemerkt. “We krijgen aanvragen van overal: het Gentse stadsarchief, heemkundige kringen en uitgeverijen. Maar we kregen zelfs een aanvraag van het New Yorkse Museum of Modern Art”, klinkt het. “Je vindt onze collectie overal ter wereld, terwijl de fysieke stukken veilig bewaard blijven in ons depot.”
De Gentse Boekentoren is zo’n 64 meter aan architecturale pracht. Maar de toren is meer dan alleen een monument. “Een baken van de wetenschap. Hier kunnen onderzoekers en studenten terecht in hun zoektocht naar kennis”, zegt hoofdbibliothecaris Dries Moreels.
Lees ook
Yolanda woonde met haar vader in de Boekentoren tijdens WOII
Al bijna tachtig jaar huisvest de Boekentoren kilometers aan boeken van de UGent. Wat veel mensen niet weten, is dat er tijdens de Tweede Wereldoorlog, tussen al die boeken ook een vader en dochter woonden.
Vergeet Tinder, trek naar de Boekentoren
Je vindt er wetenschappelijke literatuur, tijdschriften, thesissen, manuscripten,... en misschien wel de liefde van je leven. De prachtige setting van de UGent Boekentoren betekende voor sommige studenten niet enkel studeren, maar ook het begin van iets heel moois.
De Boekentoren: veel meer dan een prachtig monument
De Gentse Boekentoren is zo’n 64 meter aan architecturale pracht. Maar de toren is meer dan alleen een monument. “Een baken van de wetenschap. Hier kunnen onderzoekers en studenten terecht in hun zoektocht naar kennis”, zegt hoofdbibliothecaris Dries Moreels.
