Wie weet hoe je job er binnen tien jaar uitziet? Sterker: bestaat jouw job dan nog wel? In een maatschappij die razendsnel verandert zijn het moeilijk te beantwoorden vragen. Eén ding is zeker: studeren stopt niet nadat je je diploma behaald hebt. Jarenlang hinkten we in Vlaanderen achterop op vlak van levenslang leren. Gelukkig staan de sterren intussen gunstiger.
“Ik zeg vaak aan mijn studenten: verwacht niet dat het gedaan is als je afstudeert. Jobs evolueren, en nieuw vereiste competenties en skills doen volop hun intrede in het werkveld.” Aan het woord is professor Eveline Schollaert, die zich in haar onderzoek toelegt op het belang van levenslang leren. Haar conclusie: “We hebben simpelweg geen andere keuze.”
Jobs die nog niet bestaan
Dat klinkt dramatisch, maar is daarom niet minder waar. De arbeidsmarkt evolueert razendsnel. De meerderheid van de schoolgaande jeugd zal later een job uitoefenen die nu nog niet eens bestaat. Maar ook voor een groot deel van de huidige actieve bevolking geldt dat de kennis en skills van vandaag geen volledige carrière zullen volstaan.
In die context is levenslang leren een hot topic. Het zorgt ervoor dat je als werknemer ook na je studies méé blijft. En dat je dus ‘employable’ bent, zoals dat heet. Nochtans is dat besef in Vlaanderen nog weinig doorgesijpeld. Uit cijfers van Statistiek Vlaanderen blijkt dat we al jaren op een laag niveau blijven trappelen, met amper 8% van de actieve bevolking die een bijkomende opleiding volgde. Ter vergelijking: landen als Zweden en Finland halen bijna 30%, in Nederland ligt het cijfer net onder de 20%.
Voortdurend evolueren
De nood om bij te leren is hoog, maar de stap wordt te weinig gezet. Dat was niet het geval bij Zoë Pauwaert, momenteel milieucoördinator bij Bova Enviro+. Toen haar contract afliep bij haar vorige baan moest ze noodgedwongen op zoek naar iets nieuw. Aan interessante vacatures geen gebrek, alleen: ze had niet het vereiste diploma. Door een extra opleiding te volgen, een postgraduaat aan de UGent, heeft ze vandaag een getuigschrift én de job die ze wou.
Ook in haar huidige job moet Zoë constant bij de les blijven: “Als extern milieucoördinator help ik milieuhinderlijke bedrijven met milieuvergunningen. Ik volg de wetgeving op en toets af of het bedrijf eraan voldoet. Daarnaast denk ik mee na over hoe het bedrijf kan inzetten op energiebesparing en op milieuvriendelijke processen. Het is dan ook heel belangrijk dat ik goed op de hoogte ben van de wetgeving, die trouwens voortdurend evolueert. Daarom volg ik regelmatig bijscholingen.”
Zelfmanagement
Volgens Eveline is het de juiste manier om met bijscholing en extra opleidingen om te gaan. “Het begint bij een behoefteanalyse. Wat is relevant voor jou? Waar heb jij nood aan?” Dat zorgt voor de motivatie om te willen bijleren. Als die motivatie er is, verhoogt je kans om te slagen. “Zelfmanagement is een basisvoorwaarde”, verduidelijkt Eveline. “Zelf kunnen bepalen wat je belangrijk vindt, welke competenties en skills je wilt bijschaven en welke opleidingen je wilt volgen. Al hoeft je opleiding niet per se iets te maken te hebben met je carrière. Het kan je simpelweg verrijken als persoon, waardoor je enthousiaster in je job of zelfs in het leven staat.”
“Vanuit het standpunt van de werkgever wordt dat dan: welke skills heeft jouw organisatie nodig en wat willen je medewerkers? Op basis daarvan kan je trainingsdoelstellingen opstellen: wat wil je bereiken met het opleidingstraject?” Want bedrijven hebben een belangrijke rol in het succes van levenslang leren, oordeelt Eveline. “Niet alleen door hun medewerkers de ruimte te geven, maar ook door hen te steunen bij het toepassen van de aangeleerde skills, en door in hen te geloven. Geloven dat je het kan is, naast motivatie, een andere belangrijke voorwaarde om een opleiding tot een goed einde te brengen. Self efficacy noemen we dat. Als je vol zelfvertrouwen aan een opleiding begint, ben je meer bereid om bij te leren en haal je er ook meer uit.”
Chunken in modules
Motivatie is één ding, tijd is iets anders. Ook voor Zoë was dat niet evident: “De combinatie werk- en gezinsleven was al pittig, zeker omdat ik net een eerste kindje ging krijgen toen ik met de opleiding begon.” Maar de manier waarop het postgraduaat was opgebouwd, in vijf modules, maakte het haalbaar. “Per semester kon je zo’n module volgen”, legt ze uit. “Heel handig: zo kies je zelf wanneer je een examen aflegt. Zolang je de opleiding maar binnen de drie jaar afrondt.”
De indeling in modules gebeurt niet enkel om rekening te houden met een gebrek aan tijd, het verhoogt ook de slaagkansen. Dat is wetenschappelijk onderzocht, vertelt Eveline: “De methode, een opleiding in kleinere deeltjes opsplitsen, heet chunken en blijkt effectief.”
Mini-opleidingen
De UGent, als onderwijsinstelling een belangrijke speler in het aanbod van levenslang leren, organiseert verschillende postgraduaten in modules. En steeds vaker ook andere vormen van bijscholing. Bieke Morlion, coördinator Levenslang Leren aan de UGent: “We creëren meer kortere trajecten. Zo kan je bijvoorbeeld één vak uit een bestaande opleiding volgen.” Bij zo’n mini-opleiding hoort een getuigschrift: de zogenoemde microcredentials.
En dan zijn er nog de trajecten zonder evaluatie: een summerschool, lezingen of studiedagen. “Zo’n lezingenreeks heeft heel wat minder impact op je agenda en kan er óók voor zorgen dat je bijblijft op een bepaald onderwerp”, verduidelijkt Bieke. “Je neemt deel, maar krijgt geen beoordeling via een examen, stage of paper, en dus ook geen getuigschrift. Wél ontvang je een certificaat als bewijs van deelname, zodat je dat kan meenemen in je portfolio.”
Aan de bron
Heel wat faculteiten zijn al jarenlang bezig met aanvullende opleidingen. De faculteit Ingenieurswetenschappen en Architectuur, bijvoorbeeld, heeft al decennialang een platform voor levenslang leren samen met de faculteit Bio-Ingenieurswetenschappen. Dat vroegere Instituut voor Permanente Vorming is een academie voor ingenieurs en heet sinds kort UGain. Wisselwerking tussen de universiteit en het bedrijfsleven is in deze initiatieven het codewoord. De universiteit houdt een vinger aan de pols van de maatschappij, terwijl de bedrijven beter opgeleide mensen zoals Zoë in dienst hebben.
De rol die een universiteit speelt in levenslang leren is dan ook niet te overschatten. Bieke: “Als onderzoeksinstelling zitten wij aan de bron van kennis. Het is onze taak die kennis te vertalen naar de maatschappij. Wij hebben de sleutel tot innovatie in handen.”
Nova Academy bundelt aanbod
Om dat nog beter aan te pakken, richtte de UGent, samen met de UA en de VUB, Nova Academy op. Dat is een overkoepelend informatieplatform, met een gestructureerd overzicht van de voortgezette opleidingen die de drie universiteiten aanbieden. Doel is het aanbod voor levenslang leren in Vlaanderen te versterken. De verantwoordelijkheid voor de organisatie en de uitvoering van het aanbod blijft evenwel bij de verschillende facultaire en interfacultaire academies. Het is een bewuste keuze van de UGent om de academies in handen te laten van de faculteiten. Op die manier worden de vormingen ingericht bij de bron: daar waar het onderzoek gebeurt en nieuwe kennis ontstaat.
Heel wat academies werken regelmatig samen, zoals bijvoorbeeld de Humanities Academie (faculteit Letteren en Wijsbegeerte) en de GHALL (Ghent Health Academy for Lifelong Learning, faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen) met hun lezingenreeks ‘Lezen in tijden van zorgzaamheid’. Bieke: “Die lezingen worden gegeven door experten uit de zorg en de literatuur. Dat zijn trouwens niet enkel academici, maar ook ervaringsdeskundigen en auteurs.”
Het is dankzij de nauwe samenwerking van de academische wereld met het werkveld dat het aanbod van levenslang leren zo nauw aansluit bij wat leeft in de maatschappij. En omdat de maatschappij zo snel evolueert, wordt het opleidingsaanbod van de academies veel sneller goedgekeurd dan dat van het traditionele onderwijs.
Bieke besluit: “De voorbije twintig jaar is onze universiteit erg gegroeid. We hebben altijd erg ingezet op het traditionele, gesubsidieerde aanbod. Vandaag trekt de UGent resoluut de kaart van levenslang leren.” Zo kan Vlaanderen, dankzij initiatieven als Nova Academy de nodige inhaalbeweging maken.
Eveline Schollaert is professor aan de faculteit Economie en Bedrijfskunde. In haar onderzoek focust ze op facetten die een duurzame relatie tussen organisaties en medewerkers kunnen ondersteunen. Ze is ook lid van UGent@work, een van de tien IDC's (interdisciplinaire onderzoeksconsortia) waarmee de UGent de maatschappelijke impact van onderzoek in bepaalde domeinen wil vergroten. Jaren geleden werd ze verliefd in een UGent-auditorium.Twintig jaar later is ze gelukkig getrouwd én heeft ze twee kindjes en een kat met diezelfde man.
Zoë Pauwaert behaalde haar master in mariene wetenschappen, en werkte een tijdje in het Waterbouwkundig Laboratorium. Daarna volgde ze een postgraduaat milieucoördinator en werkte ze als adviseur ecologie en innovatie bij Deucalion. Vandaag is ze projectingenieur bij Bova Enviro+. Als student wilde ze eigenlijk op Erasmus. Uiteindelijk koos ze voor een internationale masteropleiding met medestudenten uit alle hoeken van de wereld.
Bieke Morlion is coördinator Levenslang Leren bij de UGent. Ze is een UGent’er in hart en nieren: ze startte er als student, en werkt er intussen al 22 jaar. Ze is niet alleen verknocht aan de universiteit, maar aan de hele stad. Al sinds haar studententijd is ze vooral gek op de buurt rond de Vooruit.
Lees ook
Wanneer de leerkracht weer gaat leren
Ook voor wie zelf voor de klas staat, is levenslang leren de norm in onze steeds sneller veranderende wereld. In het uitgebreide aanbod aan navormingen, micro-credentials en postgraduaten aan de academies voor levenslang leren van de UGent vinden leerkrachten die bij willen blijven zeker hun gading. We lichten er drie uit.
Hoe beleven deze jongeren hun eerste keer als student?
Terwijl de nieuwe lichting UGent'ers langzaam maar zeker de weg vindt naar onze studentenstad, vragen wij enkele van hen wat ze verwachten van hun eerste keer studeren aan de UGent.
Staat ons erfgoed onder druk?
Erfgoed beroert de gemoederen en verhit het publieke debat. Standbeelden tuimelen van sokkels en monumenten worden beklad. Terwijl UNESCO en de internationale gemeenschap met argusogen de praalwagens van Aalst Carnaval volgen, krijgen kindericonen Pippi Langkous en Zwarte Piet ferme tikken op de vingers en harde vegen uit de pan. Wie weet ruilt zelfs Sinterklaas straks zijn statige mijter in voor de flamboyante kralenkroon van Queen Nikkolah.
Zij keren terug naar de universiteit
Of je nu aan het begin of aan het einde van je loopbaan staat: bijleren kan altijd. Om op zoek te gaan naar ontbrekende puzzelstukken in je professionele kennis, of om dromen waar te maken na je pensioen. Inge en Charlotte vertellen het elk vanuit hun eigen perspectief.
