Wat computerlessen zijn geweest voor de huidige dertigers en twintigers, is programmeren voor de jongere generaties. Het wordt even standaard in hun curriculum als taal en wiskunde. Alleen is de weg ernaartoe nog wat hobbelig. Dodona, het project van Peter Dawyndt en Bart Mesuere, kan mee het pad effenen.
We zijn omringd door code. Alle toestellen in je huis waar software aan te pas komt, werken met code en zijn dus geprogrammeerd. Maar het gaat veel verder dan dat. Iedere online toepassing die je vandaag gebruikt, vertrekt van code. De algoritmes die maken dat Spotify weet welke muziek je leuk vindt, zijn gebouwd met code. Dat Google gerichte zoekresultaten haalt uit miljarden internetpagina’s, is te danken aan code.
Stiefmoederlijk behandeld
Die algoritmes komen er natuurlijk niet vanzelf, programmeurs hebben de code ervan ooit moeten schrijven. Zie het als een taal om een commando om te zetten in een resultaat. Een taal die je ook kan leren. En gezien het stijgende belang van algoritmes en slimme toepassingen, een taal die stilaan onmisbaar wordt.
Toch is programmeren lang stiefmoederlijk behandeld, zeker in het onderwijs. Pas vorig jaar heeft de Vlaamse Regering ‘digitale competenties’, met daarin de principes van programmeren, opgenomen in de nieuwe eindtermen voor de tweede en derde graad. “Het heeft lang geduurd voor het doordrong dat programmeren belangrijk is, maar we zijn blij dat dat besef er nu wel is. Het is belangrijk dat mensen begrijpen dat elke computer en alle geautomatiseerde systemen ooit wel door iemand geprogrammeerd zijn”, vindt Bart Mesuere van de vakgroep Toegepaste Wiskunde, Informatica en Statistiek.
Maar er is nog werk aan de winkel. “Die nieuwe eindtermen zijn er dan wel, maar dat wil niet zeggen dat leraren meteen weten hoe ze dat moeten aanpakken. We merken dat wiskundeleraren programmeren er vaak gewoon moeten bijnemen, zonder dat zij daar ervaring mee hebben”, gaat Bart verder. “Dodona kan daarbij helpen.”
Van hobbyproject tot onderzoeksproject
Dodona is het platform om te leren programmeren dat hij samen met zijn collega professor Peter Dawyndt ontwikkelde. Ondertussen vijf jaar geleden, als een soort ‘hobbyproject’. “Toen ik net mijn doctoraat had ingediend, had ik even zin om iets anders te doen en mijn zinnen te verzetten. Tijdens de paasvakantie begon ik aan Dodona. Het platform kreeg snel vorm en tijdens die zomer heb ik er verder aan gewerkt”, aldus Bart. Peter vult aan: “Dat het zou uitgroeien tot wat het nu is, dat hadden we nooit durven denken.”
Vandaag telt het platform 26.000 geregistreerde gebruikers en vind je er 8.000 oefeningen op. Zo’n duizend middelbare scholen gebruiken het. “Leerkrachten kunnen ons platform gebruiken tijdens de lessen om hun leerlingen aan de slag te laten gaan met oefeningen. Hebben ze een Smartschool-account? Dan kunnen ze zich zelfs rechtstreeks aanmelden. Gratis en voor niets”, legt Peter uit. “Drie doctoraatsstudenten onderzoeken momenteel hoe we leerlingen in de toekomst nog beter kunnen leren programmeren en hoe we lesgevers nog beter kunnen ondersteunen, in een onderzoeksproject rond Dodona.”
Onderwijsnood
De kracht van het platform zit in de automatische feedback. Oefeningen worden automatisch geëvalueerd en beoordeeld, als docent hoef je niets te verbeteren. In die vijf jaar is er via Dodona al tien miljoen keer feedback gegeven. Ter vergelijking: om manueel tot hetzelfde resultaat te komen zouden zo’n honderd mensen fulltime oefeningen moeten controleren.
Dat het nu zo’n vaart loopt, was niet de bedoeling. “We zijn begonnen met Dodona uit onderwijsnood. We wilden meer en betere feedback geven, zonder dag in dag uit manueel oefeningen te verbeteren en door computercode te gaan op papier of in een document. Dat is enorm tijdrovend”, zegt Peter.
“Nu kunnen we ons bezighouden met waar het echt om draait: lesgeven. Zo nemen we de studenten tijdens de les mee door de oefeningen en leren we hen probleemoplossend denken. Dat is een grote winst. Studenten kunnen ook individueel aan de slag met de oefeningen. Elk op hun eigen ritme en niveau. Als studenten sneller weg zijn met de oefeningen, kunnen ze moeilijkere oefeningen maken. Willen ze graag een stapje terug zetten omdat ze niet helemaal mee zijn? Dan kan dat ook.”
"Het was een instant succes"
Dominiek Vandewalle, leraar derde graad in de Sint-Paulusschool campus College in Waregem
“Ik geef deeltijds les aan de derde graad in het secundair onderwijs en deeltijds in de educatieve master aan de UGent. Daardoor was ik een van de eersten die Dodona ook in het secundair gebruikte. Het was een instant succes. Ik geef eerst uitleg, waarna we samen een oefening op het platform maken en de feedback overlopen. Nadien gaan de leerlingen zelf aan de slag, waar en wanneer ze willen. Ik kan hun leerproces makkelijk volgen en ingrijpen waar nodig. Stel dat alle leerlingen over dezelfde oefening struikelen, dan kan ik dat bijvoorbeeld aanhalen in de les. Dodona bespaart me veel werk, waardoor ik op het einde van de rit een pak meer tijd heb om dieper op bepaalde zaken in te gaan.”
Open voor iedereen
Peter en Bart doen dit project on the side, naast hun werk als prof en onderzoeker. Dat wordt steeds moeilijker, gezien de groei van Dodona. Aanvankelijk binnen de muren van de UGent, daarna opgemerkt door andere universiteiten en hogescholen en nu dus ook door middelbare scholen. Het programma is van dag één open source, een heel bewuste keuze.
Bart: “Niet alleen omdat we ondertussen gesteund worden door de overheid, maar omdat we zelf ook gebruik maken van open source data om Dodona mogelijk te maken. We willen het voor zoveel mogelijk mensen mogelijk maken om te leren programmeren, dus we vinden het belangrijk dat alles beschikbaar is. Onze inspanningen om zo open en laagdrempelig mogelijk te zijn worden ook erkend door de overheid: in september 2022 won Dodona de Digitaal Vlaanderen award in de categorie 'meest inclusieve project'.”
Vlaamse jeugd leren programmeren
Een fiere Peter pikt in: “We zien dat er rond Dodona een community groeit, waar leerkrachten en docenten elkaar helpen met oefeningen en cursussen. Dat is fijn om te zien. Het doet ons deugd dat wij ons steentje kunnen bijdragen aan het feit dat de Vlaamse jeugd leert programmeren.”
Het typeert beide onderzoekers in hun ambitie met Dodona. Het succes van het platform is leuk, maar ondergeschikt aan een belangrijker doel, namelijk mensen leren programmeren. “Of dat dan met Dodona is of niet, dat maakt voor ons niet uit. Liever met ons natuurlijk. (lacht)”
Professor Peter Dawyndt leidt het Computational Biology Lab dat onderzoek doet op het raakvlak van de computer- en levenswetenschappen. Toen hij doctoreerde keek hij elke dag uit over de plantentuin, die hij een van de mooiste plekken van Gent vindt.
Bart Mesuere is postdoctoraal onderzoeker aan de faculteit Wetenschappen. Als datawetenschapper probeert hij nuttige inzichten uit grote hoeveelheden ruwe data te halen, en zoekt hij manieren om die data te visualiseren. Zo giet hij op twitter de dagelijkse coronacijfers in heldere grafieken. Zijn favoriete plekje is de studentenhome ‘Home Boudewijn’ waar hij als student op kot zat. De vrienden die hij daar maakte, vormen nog steeds een hechte groep.
Lees ook
Zes tips voor een gezonde schermtijd (bij kinderen en jongeren)
Schermen zijn alomtegenwoordig in het leven van onze jongeren. Hoeveel zorgen moeten we ons daarover maken? Professor Mariek Vanden Abeele (imec-mict-UGent) analyseert de lasten en lusten van digitale verbondenheid bij jongeren, en vertelt ons hoe we kunnen waken over een gezonde schermtijd.
UGent leidt straks de taaltechnologen van de toekomst op
Vanaf het nieuwe academiejaar kan je aan de faculteit Letteren en Wijsbegeerte kiezen voor een opleidingstraject tot taaltechnoloog. Een gegeerd profiel op de arbeidsmarkt, zo blijkt.
Cookies aanvaarden? Minder onschuldig dan je denkt
We doen het allemaal wel eens, gedachteloos cookies aanvaarden als we een website bezoeken. Dat lijkt vrij onschuldig, maar is het niet. Het is zelfs ronduit gevaarlijk, aldus mensenrechtenspecialist professor Joe Cannataci.
Wat is Artificiële Intelligentie nu eigenlijk en wat brengt de toekomst?
Het AI-tijdperk lijkt aangebroken. Als een lawine donderen de AI-platformen en -toepassingen over ons heen. Tijd om even stil te staan bij wát AI nu eigenlijk is. Hoe definiëren we het? Waar komt het vandaan? En: wat brengt de toekomst?
