Professor Dominique Van Der Straeten mag zich voortaan fellow noemen van de prestigieuze American Association for the Advancement of Science (AAAS). Een internationale erkenning voor onderzoekers die een onschatbare bijdrage leveren aan de wetenschap en de toepassing ervan. In het geval van professor Van Der Straeten is dat voor haar onderzoek dat ‘verborgen’ honger en de gevolgen van de klimaatverandering moet terugdringen.
Ze wil honger de wereld uit helpen, werkte een tijd aan Harvard University en mag Marc Van Montagu (UGent) en Howard Goodman (Harvard University) haar wetenschappelijke vaders noemen. Professor Dominique Van Der Straeten is een wereldautoriteit op vlak van plantenbiologie. De erkenning van de AAAS is daar alleen maar een bevestiging van. De AAAS is een van de grootste wetenschappelijke organisaties ter wereld, en is onder andere uitgever van Science, het gerenommeerde wetenschapstijdschrift.
Samen met Einstein
Op de bijzonder indrukwekkende lijst met AAAS-fellows staan namen als Thomas Edison, Albert Einstein en Martin Luther King. En sinds kort dus Dominique Van Der Straeten. Dat er weinig Belgen zijn die zich fellow mogen noemen maakt het ook wel opmerkelijk. “Ik ben bijzonder vereerd met die onderscheiding”, zegt ze er zelf over. “Maar eigenlijk is dat een verdienste van mijn hele onderzoeksgroep. Een wetenschapper doet zijn werk nooit alleen. Bij de meeste onderzoeken is een hele groep betrokken.”
Samen met die onderzoeksgroep probeert ze expertise over plantenfysiologie en genetische modificatie in te zetten om maatschappelijke problemen op te lossen. Zoals ondervoeding. Dominique: “Ik ga de strijd aan om honger uit de wereld te helpen, en dan heel specifiek de zogenoemde verborgen honger. Dat is een gigantisch groot probleem op wereldniveau.”
Dominique Van Der Straeten: ”Eigenlijk is dit een verdienste van mijn hele onderzoeksgroep. Een wetenschapper doet zijn werk nooit alleen. Bij de meeste onderzoeken is een hele groep betrokken.”
De strijd tegen verborgen honger
Maar liefst een op de vier mensen wereldwijd lijdt aan verborgen honger. Zij krijgen wel voldoende grondstoffen binnen, maar te weinig vitaminen en mineralen. “Je ziet die tekorten nauwelijks, maar ze maken je uiteindelijk wel ernstig ziek”, vertelt Dominique. “Dat probleem wil ik zo effectief mogelijk aanpakken. Hoe? Door het product zélf aan te passen. Het zaaigoed van de boer, dus.”
Dankzij genetische modificatie kan je de voedingswaarde van gewassen verhogen, ontdekten Dominique en haar team. In 2007 en 2015 publiceerde Nature Biotechnology haar onderzoeksresultaten, die toen al indrukwekkend waren. “Wij hadden een manier ontdekt om folaat (vitamine B9) toe te voegen aan rijst, een van de meest gegeten gewassen bij armere bevolkingsgroepen. Dat bleek succesvol: één kopje van die rijst volstond voor de dagelijkse behoefte voor zwangere vrouwen, die dit het meest nodig hebben.” Wie rijst verrijkt met folaat of foliumzuur eet, heeft minder risico op bloedarmoede, depressie en geboorteafwijkingen.
Gouden rijst
Het was de ontwikkeling van de zogenaamde ‘gouden rijst’, ontworpen door professor Ingo Potrykus van ETH Zürich, die haar de inspiratie gaf. Potrykus voegde de genetische code voor de aanmaak van provitamine A (betacaroteen) toe aan rijst. Daardoor krijgt die een gele kleur, en belangrijker: is de rijst een bron van vitamine A. Dominique: “Die gouden rijst vind je momenteel al op grote schaal in de Filippijnen, en wellicht binnenkort ook in Bangladesh.
Zelf bekijkt ze momenteel samen met collega’s uit Portugal en Zwitserland hoe je niet alleen voldoende vitamine A, maar ook vitamine B9 en ijzer aan zo’n portie rijst kan toevoegen. Dominique: “Dat zou het wereldwijde probleem van bloedarmoede mee helpen oplossen.”
Op zoek naar de maatschappelijke link
“Bij elke onderzoeksvraag ga ik op zoek naar een sterke maatschappelijke link. En dan ga ik op zoek naar partners die een meerwaarde kunnen betekenen om het doel te bereiken.” Het maakt dat haar onderzoek zich niet beperkt tot het bestrijden van verborgen honger. “Ons onderzoek naar beeldvormingstechnologie bij planten, bijvoorbeeld, helpt landbouwers om ziektes op te sporen nog voor je ze met het blote oog ziet. Zo kan je zieke planten verwijderen voor ze andere planten besmetten. Apps waarmee je plantenziektes herkent, zijn onder andere gebaseerd op die technologie.”
Een shot ethyleen
In de motivatie van het AAAS komt er dan ook niet één, maar wel de combinatie van onderzoeksdomeinen naar voor als reden voor haar benoeming. Moet zeker vermeld worden: haar expertise rond het stresshormoon ethyleen, dat de ontwikkeling en groei van planten beïnvloedt.
Dominique: “Het stresshormoon ethyleen zorgt ervoor dat bloemen verwelken. Of dat onrijp fruit sneller rijpt als het samen in de fruitschaal ligt met bananen, want die geven veel van dat hormoon af. Onder andere dankzij mijn onderzoek kunnen tuin- en landbouwers de vorming van dat stresshormoon tegengaan - zodat hun bloemen en planten langer meegaan.”
“Ik kloneerde genen die de informatie vervatten om dat hormoon aan te maken. Op basis van die kennis kan je onder meer fruit onrijp, en dus heel wat minder kwetsbaar, beter vervoeren en langer bewaren. Dankzij een shot ethyleen rijpen de vruchten pas als ze op hun bestemming zijn.”
Bestand tegen klimaatverandering
Het was destijds het onderwerp van haar doctoraatsstudie, met als promotor professor Marc Van Montagu, medegrondlegger van de biotechnologie. “En tot op vandaag blijf ik ermee bezig. Nu bestuderen we bijvoorbeeld de rol van dat hormoon bij overstromingen, die meer en meer voorkomen. Samen met mijn medewerkers probeer ik te achterhalen hoe we planten meer bestand kunnen maken tegen de klimaatverandering.”
Of de aanstelling nu deuren opent voor haar of niet: zelf liet ze zich nooit tegenhouden door de grenzen van een vakgroep of universiteit. Dominique: “Ook al heb je als wetenschapper een goed idee, pas in discussie met anderen kan het groeien. Ik hoop dat interdisciplinair onderzoek in de toekomst verder bloeit. Want excellerend onderzoek voer je niet alleen, en ook niet binnen de grenzen van je eigen kennisdomein.”
Professor Dominique Van Der Straeten doctoreerde in het labo van professor Marc Van Montagu, wereldwijd pionier in de biotechnologie. Voor haar doctoraat trok ze 15 maanden naar Harvard University. Jarenlang werkte ze als onderzoeksdirecteur bij het FWO. Nu is ze hoogleraar plantenfysiologie aan de UGent en onderzoeksdirecteur van het Laboratorium voor Functionele Plantenbiologie.
Lees ook
Zelf kombucha maken? “Let bij fermenteren op voor ontploffende flessen!”
Je vindt kombucha steeds meer terug in de supermarkt en op café. Maar wat is dat zurige gefermenteerde drankje precies en hoe kan je zelf kombucha maken?
Zo vermijd je parasieten op reis
Vakantie! Je kijkt al uit naar al de heerlijke dingen die je gaat eten op reis, maar wacht … Kan je zomaar om het even wat eten? “Er zijn toch een aantal voedingswaren waar je wat voorzichtig mee moet zijn.” Professor Sarah Gabriël vertelt ons hoe je kan vermijden dat je parasieten terug mee naar huis neemt.
“Als we in 2050 negen miljard mensen willen voeden, zal dat uit de zee moeten komen”
Mariene bioloog en professor-emeritus Patrick Sorgeloos gaf de voorbije decennia vorm aan de moderne aquacultuur. Als zijn carrière hem één ding duidelijk gemaakt heeft, dan is het dat er een cruciale rol weggelegd is voor de aquacultuur om voedselzekerheid te blijven garanderen.
Lente in de Plantentuin: deze planten staan nu in bloei
De Gentse Plantentuin is altijd de moeite waard om eens te bezoeken, maar met de eerste zonnige dagen komt de tuin helemaal tot leven. Wandel vanaf de hoofdingang tot aan de mediterrane tuin en terug, en bewonder deze negen planten.
