Is muziek een drug?

Muziek verbindt ons, beweegt ons en zoals recent onderzoek suggereert, kan het onze hersenen beïnvloeden op manieren die vergelijkbaar zijn met psychoactieve drugs.

Maar hoe werkt dat precies? En kan muziek echt worden gezien als een drug? Musicologe Edith Van Dyck onderzocht het.

Wat gebeurt er in onze hersenen als we naar muziek luisteren?

Edith Van Dyck: “Net als bij het gebruik van drugs kan muziek de afgifte van (onder meer) dopamine stimuleren, een neurotransmitter die geassocieerd wordt met plezier en beloning. Dit gebeurt in de nucleus accumbens, een gebied in de hersenen dat cruciaal is voor het beloningssysteem. Daardoor kan muziek gevoelens van euforie en genot oproepen, vergelijkbaar met de effecten van bepaalde drugs.”

Maar muziek is niet verslavend. Of wel?

“Het is vrijwel onmogelijk om klinisch verslaafd te raken aan muziek. Wel kan muziek verslavend gedrag oproepen. Sommige mensen willen voortdurend naar muziek luisteren en gebruiken het misschien ook wel als een manier om aan de realiteit te ontsnappen. Het grote verschil met drugs is dat muziek geen schadelijke effecten heeft. Je kan eventueel wel gehoorschade oplopen, maar dat ligt dan aan het volume van het geluid of de luchtdruk, niet aan de muziek zelf.”  

Waarom vinden we muziek dan zo geweldig?

“Muziek fungeert als sociale lijm. Studies tonen aan dat wanneer je naar muziek luistert, je je minder eenzaam voelt. Zelfs droevige muziek kan je blij maken, omdat het besef dat anderen dezelfde muziek horen of dat de emoties ervan resoneren met jouw gevoelens, een gevoel van verbondenheid kan creëren. Dat is duidelijk te zien op festivals, waar mensen niet alleen samen naar muziek luisteren, maar ook samen dansen. Dat helpt hen te ontspannen, emoties los te laten en een gevoel van eenheid te ervaren​​.”

"Muziek is extreem persoonlijk. Wat jij graag hoort, kan door iemand anders als verschrikkelijk worden ervaren. Toch kun je eigenlijk niet veel verkeerd doen met muziek. Het heeft zelfs het vermogen om het begrip voor anderen te vergroten. Want muziek overstijgt taal: het is een vorm van communicatie zonder woorden. Ja, natuurlijk heb je ook wel lyrics, maar muziek zelf werkt verbindend doordat je dat talige niet nodig hebt. Het spreekt veel directer aan.”

Muziek is dus niet verslavend, maar we kunnen ook niet zonder leven?

“Doorheen de geschiedenis zijn er veel plaatsen en momenten geweest waarop muziek aan banden werd gelegd. Denk maar aan Iran, Nazi-Duitsland of recent de nieuwe wet in Tsjetsjenië die bepaalt dat muziek niet te snel of te traag mag zijn. Dat soort restricties maakt mensen direct en/of indirect ongelukkiger. We vermoeden dat muziek een evolutionaire adaptatie is, die een belangrijke rol speelde in sociale en seksuele selectie en als communicatiemiddel. Het wegdenken van muziek zou voor de mensheid geen goede zaak zijn.”

"Muziek is in essentie geluid, en geluid is een uiting van leven. Muziek helpt gemeenschappen samen te brengen, vooral in periodes van grote onzekerheid, rouw of tijdens feesten. Het biedt steun en maakt moeilijke tijden draaglijker. Muziek werkt verbindend en wordt op die manier ook gebruikt: om ons verbonden te voelen.”