Warmtepomp: doen of niet?

Onze woningen moeten een pak duurzamer. Naast isoleren is de warmtepomp dé nagel waar de laatste tijd op gehamerd wordt bij nieuwbouw en renovatieprojecten. Maar is de warmtepomp de hype waard?

We vroegen het aan Michel De Paepe, professor Thermodynamica en Warmte-overdracht aan de faculteit Ingenieurswetenschappen en Architectuur, en voorzitter van EnerGhentIC, de interdisciplinaire onderzoeksgemeenschap van UGent’ers die werkt rond de energie-uitdagingen.

De technologie van warmtepompen bestaat al lang. Waarom is de prijs nog altijd zo hoog?

Michel De Paepe: “Ik vind dat een probleem van perceptie, want waarmee vergelijk je? Een centrale verwarmingsketel op aardgas is vandaag niet zoveel goedkoper dan een warmtepomp op zich. De meest energie-efficiënte warmtepomp – de geothermische warmtepomp – is een pak duurder door de boringen. Dan kom je inderdaad op een hoge totaalprijs uit, maar mensen geven makkelijk hetzelfde bedrag uit aan een auto of een keuken zonder zich daar vragen over te stellen. Ons referentiekader klopt dus niet.”

Er bestaan verschillende soorten warmtepompen. Hoe maak ik de juiste keuze?

“Ik merk dat mensen vaak verkeerd kiezen. In een passiefbouw met een laag energiegebruik is de lucht-waterwarmtepomp een interessante keuze. Zowel voor een totaalrenovatie als voor een goed geïsoleerde nieuwbouw zou ik een geothermische warmtepomp aanraden, want daar kan je ook passief mee koelen. Dat verbruikt minder elektriciteit dan de actieve koeling bij andere types warmtepompen.”

Een warmtepomp verbruikt elektriciteit. Zonder zonnepanelen blijft je energiefactuur hoog. Waarom moet je dan toch voor die warmtepomp gaan?

“Om sneller af te raken van fossiele brandstoffen. Het probleem van CO2-uitstoot wordt dusdanig nijpend, dat we die zo snel mogelijk naar omlaag moeten krijgen en verwarmingsketels op fossiele brandstoffen moeten bannen. We moeten als maatschappij de uitstoot van CO2 absoluut hoger belasten, om mensen die shift te doen maken. Afgelopen winter hebben we gezien dat mensen kiezen voor meer energiezuinige technologieën en voor isoleren, omdat energie anders onbetaalbaar wordt. Nu de energieprijzen zakken, ebt dat gevoel van urgentie weg. Dan is het aan de overheid om via het beleid de mensen meer te sturen. Dat ontbreekt, vind ik, terwijl we weten dat de energieprijzen de komende jaren hoog zullen blijven.”

Is de warmtepomp dan dé duurzaamste oplossing?

“De duurzaamste oplossing is je energiegebruik naar beneden krijgen. Dat betekent in Vlaanderen nog heel veel woningen slopen of renoveren en beter isoleren. Ik raad aan om vooral in zulke maatregelen te investeren. Indertijd heb ik ook, volgens sommigen, te veel geleend om een passiefbouw te zetten, omdat ik wist dat ik veel minder energie zou gebruiken. En dat is ook zo: sinds februari staat de verwarming nog amper aan.”

Stel ik heb net een nieuwe gasketel. Moet ik die dan al vervangen?

“Nee, natuurlijk niet. Als je van plan bent je huis goed te isoleren, kan je in stappen werken. Ons idee – er loopt nu een thesisonderzoek rond – is dat je je cv-ketel enkel nog gebruikt als het heel koud is. Als hoofdverwarming investeer je in een lucht-luchtwarmtepomp, dat is het goedkoopste type. Met één toestel verwarm je een drietal kamers. In oktober en november volstaat verwarmen met die warmtepomp, in de koudste maanden december en januari verwarm je bij met je gasketel en vanaf februari heb je opnieuw genoeg aan je warmtepomp. Ondertussen investeer je in een energiezuinige woning en als dat rond is, kom je toe met enkel je warmtepomp en gooi je die cv-ketel eruit.”

Wanneer is het interessant om de switch te maken?

“Het is altijd interessant, daar moet je niet mee wachten. Fossiel gaat duurder worden, en de prijs voor elektriciteit gaat dalen als er meer hernieuwbare energie in het net komt. Hoe sneller je switcht, hoe sneller je terugverdient. Zie het vooral als een investering in een CO2-arme toekomst voor je kinderen. Het klopt dat je de investering in een geothermische warmtepomp misschien nooit zal terugverdienen, maar die vraag stellen we ons nooit als we een auto kopen. We denken op het vlak van energie-investeringen te veel op de korte termijn, terwijl dit een investering voor de toekomst is. Mét maatschappelijke en ecologische impact.”

Welk onderzoek loopt er nog rond warmtepompen? Kan die technologie nog verder worden verfijnd?

“Elke dag zien we evoluties die van de warmtepomp de technologie van de 21e eeuw maken. De focus van de onderzoeken ligt vandaag op het duurzamer maken van de toestellen zelf, door natuurlijke koelmiddelen toe te voegen, bijvoorbeeld. Een andere trend is die van de integratie van de warmtepomp in het elektriciteitsnet. Door aan je thermische opslag AI toe te voegen, zal je toestel weten wanneer de elektriciteitsprijs hoog of laag is. Staat de prijs laag, dan geeft de AI de batterij de opdracht om op te laden. Dan heb je zelfs bij een hogere elektriciteitsprijs warmte tegen een lagere prijs.”

Het lijkt soms alsof de warmtepomp echt gepusht wordt. Moeten we vrezen dat er een lobby achter zit?

“Er zullen wel bedrijven geld aan verdienen, maar het verhaal van de warmtepompen is geen hype. Het is een win-win: we moeten met zijn allen naar klimaatneutraliteit gaan en gelukkig hebben we de technologie voorhanden die dat mogelijk maakt. Er zijn wel alternatieven, maar die volstaan niet. Van biomassa hebben we te weinig in Europa. Ook van waterstof kan je elektriciteit maken, maar voor particulier gebruik komen daar te veel omzettingen aan te pas die te veel energie kosten. Vanuit thermodynamisch standpunt is dat ‘crimineel’ (lacht).”