Een brief van een student in coronatijden

De coronacrisis treft ons allemaal, en niet in het minst de studenten. Verschillende studies tonen aan dat studenten in coronatijden meer psychische klachten ervaren dan voorheen. Sommigen vinden dat studenten zich verwaand opstellen, dat ze moeten leren om door te bijten.

Omdat het voor anderen niet gemakkelijk is om te begrijpen waarom studenten het vandaag lastig hebben, kropen professor Maarten Vansteenkiste en professor Katrijn Brenning van de faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen in de huid van fictieve studente Mira, die een openhartige brief schrijft over haar worsteling met de coronacrisis. Deze brief is gebaseerd op gesprekken met verschillende studenten. De reflecties als antwoord op deze brief geven duiding bij Mira’s ervaringen en geven aan welk aanbod er binnen en buiten de UGent bestaat om haar te helpen.

Een studentenbrief aan alle docenten in het hoger onderwijs

Beste rector, Beste docent,

Ik voel me leeg. Ik ben op. Jullie doen jullie best om enthousiast les te geven, maar ik kan mijn gedachten vaak niet meer op orde krijgen. De online lessen zijn zoveel moeilijker te verwerken. Ik voel me verdwaasd. Tegelijkertijd blijft het malen in mijn hoofd: hoe lang zal deze uitzichtloze situatie nog duren? Zal ik deze studies wel volhouden? Ik zie het niet meer zitten om mij nog op te sluiten in mijn kot. Dit kluizenaarsbestaan begon al in maart. Normaal zouden we nu een kerstfeestje met de studentenvereniging voorbereiden. Dit weekend zouden we er met de jeugdbeweging op uit trekken. Ik heb het gehad met die online sociale activiteiten. Wat een flauw afkooksel van het echte leven. Ik wil mijn vrienden niet enkel op een beeldscherm zien, ik wil ze vastnemen. Ik mis een klasgevoel. Het hoger onderwijs is normaal een periode om nieuwe vriendschappen op te bouwen. Dit wordt ons nu ontnomen door een tweede schooljaar op rij zonder echt contact. En een lief vinden zit er al helemaal niet in.

Mijn moeder zegt dat ik moet volhouden, dat het tijdelijk is. Mijn vader zegt dat het voor iedereen lastig is en dat ik het leven door een roze bril moet zien. Het glas is volgens hem halfvol in vergelijking met de eerste lockdown. Halfvol? WTF, mijn glas is bijna helemaal leeg. Psychologen zeggen dat je veerkrachtig moet zijn. Maar wat is dat veerkracht? Als ik niet weet hoe je veerkrachtig kan reageren, dan koop ik niets met zo’n advies. Ik moet een godganse dag online lessen volgen tot ik barstende koppijn heb, me door de vele extra taken en opdrachten ploegen die docenten ons nu geven, en tussendoor nog wat tijd vinden om echt te studeren. Dit jaar voelt aan als een eeuwigdurende blokperiode, elke dag thuis werken, elke dag dezelfde routine, en dan moet de echte blok nog beginnen. Straks moeten we examens afleggen. Deze miserie duurt nog tot eind januari.

Is het wel normaal dat ik zo geïrriteerd ben? Klopt het wel dat ik af en toe in een huilbui zou willen uitbarsten? Ligt het aan mij? Ik wil het graag goed doen, ik wil controle hebben over de situatie. Maar die onzekerheid en die voortdurende veranderingen putten me uit. Anderen lijken er beter mee om te kunnen gaan. Ik ben ontgoocheld in het studentenleven. Dé tijd van je leven, zeggen ze. Ik had het me helemaal anders voorgesteld. Ik twijfel om mijn studies stop te zetten. Maar ik durf die twijfel niet uit te spreken. Mijn ouders zouden het toch niet begrijpen. Ze zouden zeggen dat ik niet mag twijfelen, dat ik me nu even sterk moet houden, en dat het nu niet het moment is om dingen in vraag te stellen.

Ik ga slapen. Misschien brengt de nacht wel raad. Houd jullie goed, Mira, 2de bachelor rechten

Reflecties van de studentenpsycholoog

Beste studenten, Beste Mira,

Dank je voor je openhartige brief. Zo kan ik me beter inleven in wat het voor jou en je lotgenoten betekent om vandaag student te zijn. Lotgenoten, dat lijkt me de gepaste term. Het lot, het toeval wil dat jullie vandaag student zijn. Dat jullie het vandaag lastig hebben, lijkt me heel erg normaal. Met normaal wil ik niet zeggen dat je het oké moet vinden. Neen. Met ‘normaal’ wil ik zeggen dat het een hele normale, logische reactie is op een hele ongewone, abnormale situatie.

Verschillende verzuchtingen

Jullie zijn gewoon om als jongvolwassenen veel dingen in groep te doen: studenten-, sport- of jeugdbewegingsactiviteiten. Sommige van jullie relaties zijn nog pril. Het opbouwen van hechte relaties vergt immers tijd. Je moet dingen samen kunnen beleven. Stevige relaties opbouwen, dat is een essentieel onderdeel van opgroeien. De eenzaamheid moet dan ook knagen. We hebben immers nauw contact met anderen nodig om ons mentaal goed te voelen. Om eerlijk te zijn voel ik me soms ook lamgeslagen na een dag zoom-vergaderingen. Maar ik kan tijdens zo’n vergadering wel eens afdwalen, of ik kan zelf iets inbrengen. Tijdens de les wordt van jullie verwacht dat je zwijgzaam en aandachtig meevolgt, en dit soms vele uren na elkaar. Het spreekt voor zich dat dit niet altijd lukt. Er zijn wel meer studenten die twijfelen of ze wel bekwaam zijn om de leerstof te verwerven, om hun jaar af te ronden. Er vertrouwen in hebben dat je een doel kan bereiken is nodig om ons mentaal goed te voelen. Maar jullie vertrouwen staat vandaag onder druk.

Dat geldt ook voor jullie keuzevrijheid. Je voelt je in een keurslijf geduwd en dat net op een moment waarop je je vleugels wil uitslaan. Bevrijd van de strakke structuur van het secundair onderwijs dacht je nu te kunnen proeven van het echte leven. Al begrijpen velen onder jullie maar al te goed dat de maatregelen een noodzakelijk kwaad zijn, daarmee herwin je natuurlijk niet volledig je bedreigde autonomie. Maar wat nu te doen met al deze verzuchtingen? Er bestaat jammer genoeg geen ideale oplossing. Een richtingsaanwijzer is er enigszins wel. De weg waaraan we nu des te meer dienen te timmeren is er eentje van authenticiteit en creativiteit.

Authenticiteit

Hoewel jullie externe mogelijkheden worden beperkt, kan je jouw innerlijke vrijheid proberen te veroveren. Het gelaat van deze innerlijke vrijheid is authenticiteit. Dat jullie zich in een brief kwetsbaar durven opstellen siert jullie. Veerkracht blijkt niet uit de mate waarin je je gevoelens voor anderen verbergt en je kranig houdt. Eeuwig positief blijven kan heel stresserend zijn in coronatijden dus stel dit niet voor jezelf als doel voorop. Het kan soms verleidelijk zijn om je emoties te onderdrukken. Door je ogen te sluiten voor wat je voelt is de stress of angst misschien voor even hanteerbaar. Voor even, want eigenlijk ontvlucht je de situatie en geraak je vervreemd van jezelf. Het is goed om interesse te tonen in wat je ergert, beangstigt of onzeker maakt. Er is niets abnormaal aan deze negatieve gevoelens in deze crisis. We hoeven er dus niet voor te vluchten, we hoeven ons er niet voor te schamen of te excuseren, we hoeven geen masker op te zetten en ze te onderdrukken. Gevoelens dienen zich aan, ze willen ons iets vertellen. Je gevoelens verkennen is daarom een toegangsweg naar meer innerlijke vrijheid. Deel je gevoelens gerust met anderen. Deel ze met mensen die in dezelfde situatie zitten, jullie lotgenoten. Laat de gedachte ‘ik ga ambetant overkomen’ even voor wat ze is en bel naar je medestudent. Help elkaar.

Creativiteit

Naast authenticiteit is er in tijden van deze crisis ook nood aan creativiteit, aan het buiten de eigen routine treden. De coronacrisis mat ons af. Dingen die we graag doen, die ons energie geven zijn vaak weggevallen. Ons mentaal welzijn kan je vergelijken met de werking van een batterij waarbij we de energie die nodig is voor dingen die we móeten doen halen uit dingen die we graag wíllen doen. Deze balans van willen en moeten dient voldoende in evenwicht te zijn. Enkel dan voelen we ons goed en energiek. De corona maatregelen hakken stevig in op de zijde van dingen die we willen doen. Vele leuke activiteiten die ons energie geven zijn weggevallen terwijl de zaken die energie vragen net dezelfde zijn gebleven of misschien nog groter zijn geworden. Daarom staan we voor een stevige uitdaging.

Ga op zoek naar activiteiten die je oprecht graag doet en kan doen. Dit vraagt creativiteit, maar laat je niet ontmoedigen. Ga wandelen met vrienden hoewel dit niet even tof is als samen op café te gaan; ga online shoppen en trek je nieuwe outfit aan bij de volgende online quiz; ga buiten rond de vuurschaal zitten; en doe dit alles week na week. We hebben nood aan routine van leuke dingen. Vroeger was deze routine er ook, elke week naar de jeugdbeweging, een vaste dag naar de sportclub, een vaste avond uit. Probeer bij het plannen van nieuwe activiteiten deze regelmaat opnieuw in te bouwen. Het plannen van nieuwe activiteiten vraagt immers steeds energie. De blokperiode staat voor de deur. Kerst- en nieuwjaarsfeesten waren momenten bij uitstek om de batterijen eens goed op te laden. Dit jaar zal alles er anders uit zien. Maar doorbreek ook dit jaar de blokroutine en installeer “oplaad momenten”. Plan ze nu reeds in zodat je er samen naar kan uitkijken. Dit is wat we nu nodig hebben om deze periode door te komen. Veel zaken worden omwille van de maatregelen voor ons beslist maar neem wat kan in eigen handen. En wie weet ontdek je wel leuke, verfrissende activiteiten die je later na corona wil blijven doen.

Tot slot

Er is een divers aanbod, voor elk wat wils. Check de pagina Wel in je vel aan de UGent en Student@warmUGent op UFora. Ook op de website www.watwat.be of www.checkjezelf.be vind je heel wat nuttige info, over de maatregelen maar ook over thema’s zoals piekeren, verveling, angst of eenzaamheid. Je kan zelf aan de slag met die aanbevelingen. Maar misschien heb je wel de behoefte om je gevoelens en ervaringen te delen met anderen. Op vele universiteiten en hogescholen kan je aansluiten bij praatgroepen. Door te luisteren naar anderen en door in dialoog te gaan, kan je je meer verbonden voelen met anderen, heb je het gevoel dat je gevoelens meer hanteerbaar worden en kom je dichter bij jezelf te staan. Als deze lastige periode blijft aanslepen voor jou, kan je ook bij de studentenpsychologen aankloppen. De veerkracht om met deze crisis om te gaan zit in de groep. Durf je gevoelens te delen met je kotgenoten, vrienden of ouders. Emotionele eerlijkheid is vandaag het mooiste goed. Je zal merken dat je niet de enige bent die zoekend is.

Nawoord

De mentale gezondheid van studenten verdient vandaag extra aandacht, zeker nu een blok- en examenperiode voor de deur staat. We pleiten ervoor om extra studentenpsychologen aan te werven, die studenten individueel of in groep kunnen begeleiden om de komende maanden door te komen.

Katrijn Brenning & Maarten Vansteenkiste (UGent),
met ondersteuning vanuit de UGent studentenpsychologen (Sarah Vermeersch)
en de expertengroep Psychologie & Corona.